Khi nhận được tin Đại tướng Tổng tư lệnh quân đội Võ Nguyên Giáp đã ra đi, dù biết trước điều này sẽ đến, nhưng tôi vẫn rất xúc động đến sững sờ. 

Đại tướng là Tổng tư lệnh tối cao của Quân đội Nhân dân Việt Nam, một học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đại tướng là người Anh cả của quân đội ta, một nhân vật vĩ đại của thời đại.

Tôi thuộc thế hệ sau, được chiến đấu trong hàng ngũ Quân đội Nhân dân Việt Nam nên tôi có nhiều lần vinh dự tiếp kiến Đại tướng và có những kỷ niệm với Đại tướng - một nhà chiến lược tài ba của quân đội nhân dân Việt Nam, một kiến trúc sư về nghệ thuật chiến tranh nhân dân trong thời đại Hồ Chí Minh. 

Nhớ mãi lời Người dặn

Đầu tháng 12/1999, khi tôi đang là Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Phó chủ tịch thường trực Ủy ban quốc gia tìm kiếm cứu nạn, một trận lụt “Đại hồng thủy” xảy ra ở miền Trung.

Đường bộ bị lũ chia cắt. Vì gió lớn nên đường hàng không cũng không thể đi được.Tôi tổ chức một đoàn gồm đại diện của Bộ tư lệnh Quân khu 5, Bộ tư lệnh Quân chủng Hải quân, Bộ tư lệnh Bộ đội Biên phòng đi trên con tàu Đại Lãnh vào Quảng Ngãi để cứu trợ đồng bào.

Vì bão to gió lớn, con tàu chở chúng tôi bị trôi ra biển, mất liên lạc với đất liền trong nhiều giờ. Khi được đồng bào cứu hộ vào bãi biển Dung Quất, tôi được các sỹ quan ở Cục Tác chiến thông báo: Trong lúc chúng tôi bị bão cuốn ngoài biển, Đại tướng liên tục gọi điện tới Bộ Quốc phòng nắm tình hình, hỏi về con tàu chở đoàn chúng tôi. 

Khi vào tới bờ, nối liên lạc được với Đại tướng, tôi cảm nhận được sự xúc động trong giọng nói của Đại tướng. Nghe tôi báo cáo xong tình hình, Đại tướng mới yên tâm.

Sau đó, Đại tướng biểu dương, động viên chúng tôi và dặn rằng: “Hãy mang hết khả năng cùng với lãnh đạo địa phương cứu giúp đồng bào giảm thiệt hại thấp nhất cả người và của.” Lời dặn ấy của Đại tướng sẽ không bao giờ tôi quên.

Tối hôm đó, tôi đã trả lời trực tiếp phóng viên chương trình thời sự của Đài Tiếng nói Việt Nam. Tôi rất xúc động khi Đại tướng dành thời gian theo dõi lắng nghe và tỏ ra rất hài lòng.

Phong thái vị Tướng huyền thoại

Dịp Tết Nguyên đán năm 2007, như thông lệ, năm nào tôi cũng cùng đoàn Trung tâm nhiệt đới Việt-Nga đến chúc Tết Đại tướng. Đại tướng dặn nên đến vào ngày 29 Tết để có thời gian trò chuyện, bởi những ngày khác có nhiều đoàn đến chúc. 

Khi tôi dẫn đoàn vào, Đại tướng đang mặc thường phục. Người dặn chúng tôi ngồi đợi để Người thay quân phục. Dù tiếp chúng tôi là cấp dưới nhưng Đại tướng cũng rất trang trọng và chính quy. 

Chúng tôi chúc Tết Đại tướng xong, Người lấy một tấm bản đồ và một tờ giấy lớn đặt lên bàn. Đại tướng nói về ý định chiến lược trong chiến dịch năm 1972 ở Quảng Trị vì tôi từng chiến đấu nhiều năm ở đó.

Cố Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu (Nguồn ảnh: Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu cung cấp)

Đại tướng bày tỏ sự thương tiếc với hai vị chỉ huy chiến dịch này là Tướng Tư lệnh Lê Trọng Tấn và Tướng Chính ủy Lê Quang Đạo. Cả hai đều đã mất. Hẳn vì thế mà người muốn nói những điều thật cần thiết gì đó với tôi. 

Đại tướng nói những điều rất hệ trọng trong chiến lược, chiến thuật và nghệ thuật cách đánh để mang đến thắng lợi toàn chiến dịch. Đại tướng nói: “Đồng chí ở vị trí chiến lược của Bộ Quốc phòng cần phải biết rõ những vấn đề này, để rút ra những bài học kinh nghiệm cho nghệ thuật quân sự Việt Nam…” 

Có thể nói, đó là một buổi gặp gỡ mà Đại tướng đã truyền cho tôi không chỉ lý trí mà còn là những kinh nghiệm quý báu của một vị Tướng tài có tâm, một nhân cách lớn của quân đội nhân dân Việt Nam.

Một năm sau - dịp Tết Nguyên đán năm 2008, cũng vào chiều ngày 29 Tết, tôi khi ấy vẫn giữ cương vị Chủ tịch ủy ban phối hợp Trung tâm nhiệt đới Việt-Nga, dẫn đoàn đại biểu (có cả các nhà khoa học Nga) vào chúc Tết Đại tướng. Đại tướng rất quý những người bạn Nga, đặc biệt là những nhà khoa học và quân sự. 

Tôi thay mặt đoàn báo cáo tình hình của Trung tâm và chúc Tết Đại tướng. Tôi chúc Đại tướng sống lâu trăm tuổi. Đại tướng liền giơ tay ra hiệu. Tôi hiểu động tác đó tỏ ý chưa hài lòng với lời chúc.

Ông không chỉ là một vị tướng tài ba mà con là một trí thức lớn. Tôi liền chúc lại rằng, chúc Đại tướng sống trên trăm tuổi. Khi đó, Đại tướng mới tỏ vẻ hài lòng, nở nụ cười hiền hậu đón nhận bó hoa tôi tặng. Sau đó, Đại tướng cùng chúng tôi chụp một bức ảnh kỷ niệm. 

Lúc này, Đại tướng ghé vào tai tôi nói nhỏ: “Có người nói tôi sẽ sống 103 tuổi. Đồng chí hãy nghiệm xem có đúng không nhé!”

Hôm nay, Đại tướng ra đi đúng tuổi 103. Vẫn biết rằng đời người ai rồi cũng phải kinh qua cái quy luật “sinh-lão-bệnh-tử” nhưng khi nghe tin Đại tướng đã về cõi vĩnh hằng, tôi vẫn không khỏi bàng hoàng xúc động và nhớ thương khôn xiết. 

Điều tôi xúc động nhất vẫn là chuyện Đại tướng đã nói trước được cái tuổi ra đi của mình. Với tài năng và đức độ của một thiên tài quân sự, Đại tướng ra đi đã để lại niềm tiếc thương không chỉ cho nhiều thế hệ người Việt Nam mà còn cho tất cả nhưng ai yêu quý Đại tướng và yêu chuộng hòa bình trên trái đất này.

“Điện Biên Phủ, Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp”

Tháng 5/2004, tôi được Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng phân công tháp tùng và cùng Đại tướng chủ trì hội thảo khoa học về 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ. Một trăm năm mươi đoàn đại biểu quốc tế đã tới tham dự. Đại tướng giao tiếp với các đoàn khách nước ngoài bằng tiếng Pháp và tiếng Nga. 

Các bài tham luận tại hội thảo đều ca ngợi Đại tướng, ca ngợi quân đội nhân dân Việt Nam, ca ngợi nghệ thuật chiến tranh nhân dân trong chiến thắng Điện Biên Phủ không chỉ là bài học cho Việt Nam mà cho cả nhân loại, đặc biệt là đối với các nước đứng lên tự giải phóng giành độc lập dân tộc, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói “Không có gì quý hơn độc lập tự do”. 

Kết thúc hội nghị, các đoàn vây quanh Đại tướng để chụp ảnh lưu niệm và nhiều người hô vang: “Điện Biên Phủ, Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp.”

Vừa qua, nhân dịp sinh nhật lần thứ 103 của Đại tướng, tôi cùng ban tư vấn (gồm giáo sư Vũ Khiêu, giáo sư Phan Huy Lê, nhà sử học Dương Trung Quốc và giáo sư Lê Văn Lan) phác thảo tượng của các danh tướng Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Quang Trung và Võ Nguyên Giáp. 

Ý tưởng của chúng tôi là: Trong dịp kỷ niệm 60 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/2014) sẽ có một triển lãm về tượng của Đại tướng tại khuôn viên gia đình và một triển lãm ảnh chụp về Đại tướng. Hôm nay, dù Đại tướng đã về cõi vĩnh hằng, chúng tôi vẫn sẽ tiếp tục công việc đó như một sự tri ân đối với Đại tướng./.

Thượng tướng, Viện sỹ, TSKH quân sự Nguyễn Huy Hiệu