Theo Liên hợp quốc, kể từ khi bắt đầu các vụ thử hạt nhân vào giữa thế kỷ XX, trong đó, vụ thử đầu tiên vào ngày 16/7/1945, đến nay đã có gần 2.000 vụ thử được tiến hành. Không thể phủ nhận rằng, ban đầu, nắm giữ các loại vũ khí hạt nhân được xem là một minh chứng cho sức mạnh khoa học hay quân sự. Tuy nhiên, với nhận thức và kinh nghiệm thu nhận được sau đó, rõ ràng, các cuộc thử vũ khí hạt nhân đã để lại những hậu quả chết người và bi thảm, nhất là trong trường hợp tiến hành thất bại, và đặc biệt các loại vũ khí hạt nhân hiện nay mạnh hơn và có sức tàn phá lớn hơn rất nhiều. \

Ngày 2/12/2009, tại Kỳ họp 64, với việc thông qua Nghị quyết 64/35, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã công bố lấy ngày 29/8 hàng năm để kỷ niệm Ngày Quốc tế chống thử hạt nhân. Nghị quyết này kêu gọi giáo dục và nâng cao nhận thức về "tác động của các vụ nổ thử vũ khí hạt nhân và các vụ nổ hạt nhân khác; cũng như sự cần thiết phải chấm dứt những hành động này như một trong số các phương tiện để đạt được mục tiêu một thế giới không có vũ khí hạt nhân".

Quyết định trên dựa theo sáng kiến của chính phủ Kazakhstan lấy ngày Kazakhstan đóng cửa khu thử hạt nhân Semipalatinsk của Liên Xô (cũ) trên lãnh thổ nước mình, nơi từng diễn ra 456 vụ thử hạt nhân trong Chiến tranh Lạnh, làm Ngày Quốc tế chống thử hạt nhân.

Năm 2010 đánh dấu lần đầu tiên kỷ niệm Ngày Quốc tế chống thử hạt nhân với nhiều sự kiện mang tính giáo dục nhằm nâng cao nhận thức về nguy cơ hạt nhân tại các trụ sở Liên hợp quốc ở: New York (Mỹ), Vienna (Áo), Astana (Kazakhstan), các viện nghiên cứu, các tổ chức thanh niên và nhiều nước trên khắp thế giới. 

Kể từ đó, mỗi năm, ngày đặc biệt này đều được kỷ niệm với nhiều hoạt động phối hợp trên toàn cầu, bao gồm: các cuộc hội thảo, hội nghị, triển lãm, các cuộc thi, các ấn phẩm, các bài giảng trong trường đại học, các chương trình thông tin trên phương tiện truyền thông... Một số sự kiện cũng đã được tổ chức tại trụ sở Liên hợp quốc. 

Ngày Quốc tế chống thử hạt nhân nhằm huy động tổ chức Liên hợp quốc, các nước thành viên, các tổ chức liên chính phủ và phi chính phủ, các học viện, mạng lưới thanh niên và các phương tiện truyền thông tiến hành thông tin, giáo dục cộng đồng và nhận thức sâu sắc về sự cần thiết phải cấm thử vũ khí hạt nhân để xây dựng một thế giới an toàn hơn.

Ngăn chặn hiểm họa từ vũ khí hạt nhân

68 năm trước, ngày 6/8/1945, Mỹ đã thả quả bom nguyên tử Little Boy xuống thành phố Hiroshima và 3 ngày sau là quả bom nguyên tử Fat man xuống thành phố Nagasaki của Nhật Bản. Hành động này đã cướp đi sinh mạng của hơn 210.000 người và để lại hậu quả cho hàng nghìn người khác do phóng xạ hạt nhân.

Trong suốt một thời gian dài, nhân loại yêu chuộng hòa bình trên thế giới phải sống trong sợ hãi và lo lắng về một cuộc chiến tranh hạt nhân. Và sức phá hủy ghê gớm của bom nguyên tử hay các loại vũ khí hạt nhân nói chung đã làm dấy lên một làn sóng phản đối dữ dội trên toàn cầu. 

Ngay từ những ngày đầu mới phát triển các loại vũ khí hạt nhân, các nhà khoa học, đặc biệt là vật lý học, đã ra sức phản đối việc phát triển mạnh các loại vũ khí gây chết người này.

Đến thập niên 1950, nhiều tổ chức xã hội dân sự và các nhà khoa học đã khởi xướng một phong trào tập trung phản đối việc thử nghiệm vũ khí hạt nhân trong không trung cũng như kêu gọi ngăn chặn toàn bộ các loại vũ khí hạt nhân. Có thể kể đến nhiều phong trào kêu gọi ngăn chặn vũ khí hạt nhân đã diễn ra như: Chiến dịch Giải trừ vũ khí hạt nhân, Cuộc đình công của phụ nữ vì hòa bình...

Đến nay, bên cạnh những phong trào và tổ chức cũ còn tồn tại, hàng chục tổ chức mới trên thế giới thực hiện các hoạt động nhằm phản đối vũ khí hạt nhân đã ra đời như: Những người bạn của trái đất, Hòa bình xanh,...

Về phần mình, trong suốt những năm vừa qua, Liên hợp quốc đã liên tục có những hoạt động hiệu quả nhằm đóng góp vào nỗ lực chung ngăn chặn các loại vũ khí hạt nhân. Đặc biệt, Liên hợp quốc đã không ít lần kêu gọi tất cả các quốc gia trên thế giới cần tham gia ký kết Hiệp ước cấm thử vũ khí hạt nhân toàn diện (CTBT) vì sự an toàn của tất cả mọi người. Trải qua nhiều năm, văn kiện này cũng đã thực sự phát huy tính hữu ích. CTBT là một văn kiện giúp hình thành nên một lệnh cấm lâu dài. Hiệp ước này đã được thông qua vào năm 1996 và kêu gọi thực hiện nhằm đạt mục tiêu ngừng tất cả các vụ thử hạt nhân vào năm 2012. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn chưa chính thức có hiệu lực và cần đến sự phê duyệt từ 8 quốc gia nữa, trong đó có: Trung Quốc, Iran, Israel và Mỹ.

Năm 2013, trong thông điệp được đưa ra nhân Ngày Quốc tế chống thử hạt nhân, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon một lần nữa kêu gọi cộng đồng tiếp tục theo đuổi kế hoạch và hành động nhằm chấm dứt các vụ thử hạt nhân và thúc đẩy việc tạo ra một thế giới không có vũ khí hạt nhân. “Hiệp ước cấm thử vũ khí hạt nhân toàn diện” là một trong những trụ cột trong công việc của chúng tôi. Một lần nữa, tôi kêu gọi tất cả các quốc gia, đặc biệt là 8 quốc gia cần phê duyệt để Hiệp ước có hiệu lực, ký và phê chuẩn văn bản này. Tất cả cần tuyên bố và phê duyệt một lệnh cấm tạm thời các vụ thử vũ khí hạt nhân”, Tổng Thư ký Ban Ki-moon nhấn mạnh.

Trong bối cảnh nhân loại đang phải đối mặt với không ít nguy cơ bất ổn từ tự nhiên, đặc biệt là hiện tượng biến đổi khí hậu thì việc ngăn chặn những hiểm họa hiện hữu do chính con người gây ra là một việc làm thiết yếu và có ý nghĩa. Bảo đảm một cuộc sống an toàn cho chính chúng ta hiện tại, cũng như xây dựng một tương lai bền vững cho các thế hệ mai sau không phải là trách nhiệm của riêng ai, mà đòi hỏi nỗ lực của cả cộng đồng. Ngày Quốc tế chống thử hạt nhân, vì vậy, cũng giúp mở ra triển vọng thuận lợi hơn cho việc thiết lập một thế giới an toàn, không có vũ khí hạt nhân./.