Xuất phát từ thực tiễn của công cuộc đổi mới đất nước và vai trò, vị trí của khu dân cư, năm 1995 Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phát động Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”. Cuộc vận động có ý nghĩa chính trị - xã hội và nhân văn sâu sắc, đã quy tụ, thúc đẩy và phát huy các phong trào thi đua yêu nước ở cộng đồng dân cư, đồng thời thu hút được đông đảo các cấp, các ngành, các lực lượng trong xã hội tham gia.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn “lấy sức dân mà chăm lo cho dân”, xác định rõ mục đích, ý nghĩa của Cuộc vận động, những năm qua, cấp ủy, chính quyền, Mặt trận các cấp ở Hà Tĩnh đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, đề ra nhiều giải pháp thiết thực, phát huy sức mạnh cả hệ thống chính trị cùng tham gia. Thông qua Cuộc vận động, đã tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo động lực thúc đẩy các phong trào thi đua yêu nước, góp phần thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của từng địa phương và của tỉnh.

Hiệu quả rõ nhất của Cuộc vận động là đã góp phần quan trọng vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo. Phong trào giúp nhau phát triển kinh tế, giải quyết việc làm, làm giàu chính đáng phát triển rộng khắp, xuất hiện ngày càng nhiều mô hình trong sản xuất kinh doanh, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, mùa vụ; số hộ vươn lên thoát nghèo, có đời sống khá ngày càng tăng, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 15,35%. Các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao, giáo dục, y tế, dân số kế hoạch hoá gia đình được nhân dân tích cực hưởng ứng. Đến nay, 100% khu dân cư đã có quy ước, hương ước; tỷ lệ gia đình văn hoá đạt 73,9%, khu dân cư văn hoá đạt 47%, khu dân cư có nhà văn hoá đạt 92,6%. Công tác phối hợp giữa các ngành, các tổ chức thành viên trong việc lồng ghép các phong trào, các cuộc vận động, các chương trình, đề án ngày càng chặt chẽ và hiệu quả hơn, tạo nên sức mạnh tổng hợp để xây dựng cuộc sống ấm no, bình đẳng tiến bộ, hạnh phúc trong các cộng đồng dân cư.

Bên cạnh đó, Cuộc vận động đã tạo cho mỗi người, mỗi gia đình, mỗi địa phương có ý thức bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng gắn bó hơn, tình làng nghĩa xóm được củng cố, giữ gìn thuần phong mỹ tục, sống có kỷ cương, trách nhiệm… Các tầng lớp nhân dân tích cực thực hiện nếp sống văn hóa mới trong việc cưới, việc tang và lễ hội; phát huy tinh thần dân chủ, tính tự quản; nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật được nâng lên, tội phạm và tệ nạn xã hội từng bước được ngăn chặn, đẩy lùi. Các phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng trung tâm học tập cộng đồng, phát triển gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học, ông bà mẫu mực, con cháu hiếu thảo… đạt nhiều kết quả tích cực. Khối đoàn kết toàn dân, đoàn kết lương - giáo được thắt chặt, đồng bào giáo dân tích cực hưởng ứng Cuộc vận động gắn với phong trào “Xây dựng xứ, họ tiên tiến, gia đình công giáo gương mẫu”, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tại cơ sở. Hằng năm, Mặt trận Tổ quốc các cấp đã hướng dẫn đổi mới nội dung, hình thức tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu quả “Ngày hội đại đoàn kết toàn dân tộc” ở khu dân cư, tạo sự đoàn kết, gắn bó, chung sức xây dựng các khu dân cư ngày càng giàu mạnh.

Đặc biệt, trong giai đoạn hiện nay, Cuộc vận động đang được gắn chặt với thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới. Mặt trận Tổ quốc và tổ chức thành viên các cấp đã chọn 102 khu dân cư làm điểm xây dựng khu dân cư văn hoá và nhận đỡ đầu 40 xã xây dựng nông thôn mới; tổ chức ký cam kết giữa Mặt trận Tổ quốc các cấp với tổ chức thành viên, giữa hộ gia đình với Ban công tác Mặt trận. Phong trào di dời truồng trại, cắm mốc lộ giới, hiến đất, hiến cây và vật kiến trúc để xây dựng nông thôn mới được nhân dân hưởng ứng tích cực. Đã vận động người dân hiến hàng trăm nghìn m² đất, hàng vạn cây cối, vật kiến trúc trên đất và huy động nội lực được 299,5 tỷ đồng để làm đường giao thông, thuỷ lợi nội đồng, xây dựng các thiết chế văn hoá ở khu dân cư…

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” ở tỉnh ta vẫn còn một số hạn chế. Nhận thức của một số cấp ủy, chính quyền và nhân dân về mục đích, ý nghĩa của phong trào chưa thật đầy đủ, từ đó thiếu sự quan tâm đúng mức trong chỉ đạo và thực hiện, có biểu hiện thoả mãn thành tích khi được công nhận các danh hiệu văn hóa; một số thành viên Ban chỉ đạo cấp cơ sở do kiêm nhiệm nhiều việc nên có lúc, có nơi chưa bám sát địa bàn, thiếu kiểm tra, theo dõi, đôn đốc; phong trào phát triển chưa thật đồng đều ở các vùng, miền; chất lượng gia đình văn hóa, làng,  xóm, khối phố văn hóa ở một số địa phương còn hạn chế; nhiều di sản văn hóa truyền thống có nguy cơ bị mai một; việc quản lý các dịch vụ văn hóa có nơi chưa chặt chẽ...

Để Cuộc vận động tiếp tục đi vào chiều sâu, đạt hiệu quả thiết thực, thời gian tới cần quan tâm một số giải pháp sau:

- Thứ nhất, tập trung xây dựng kế hoạch phối hợp thực hiện Chỉ thị số 1869/CT-TTg ngày 10/10/2010 của Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy mạnh Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” trong giai đoạn mới. Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên và nhân dân về nội dung, mục đích, ý nghĩa nhằm mở rộng, nâng cao chất lượng 6 nội dung của Cuộc vận động gắn với các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, đẩy mạnh  việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh gắn với các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động "Ngày vì người nghèo", “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”; các phong trào đền ơn đáp nghĩa, nhân đạo từ thiện…

- Thứ hai, Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp. Xây dựng cơ chế phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc với các tổ chức thành viên và các ngành; tích cực kiểm tra, hướng dẫn quá trình thực hiện Cuộc vận động, xác định nội dung triển khai cụ thể từng năm, từng giai đoạn, có lộ trình thích hợp, nội dung thiết thực, chỉ tiêu cụ thể và hình thức sinh động để góp phần tạo ra những phong trào hành động yêu nước thật sự tại khu dân cư. Phát huy mọi tiềm năng, sức mạnh và sở trường của mỗi thành viên trong cộng đồng, tạo thành sức mạnh tổng hợp để xây dựng làng xóm, khối phố giàu mạnh.

- Thứ ba, Không ngừng đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc các cấp, các tổ chức thành viên theo hướng thống nhất trong đa dạng, cùng chính quyền chăm lo và bảo vệ lợi ích hợp pháp của các tầng lớp nhân dân. Tập trung hướng về cơ sở, địa bàn dân cư và hộ gia đình, lấy thực hiện Cuộc vận động làm nội dung cơ bản, thường xuyên của hoạt động Mặt trận các cấp. Chú trọng củng cố Ban công tác Mặt trận ở khu dân cư, tăng cường tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu đổi mới công tác Mặt trận trong giai đoạn mới.

- Thứ tư, Làm tốt công tác sơ kết, tổng kết, biểu dương, khen thưởng kịp thời những tập thể, cá nhân điển hình; phổ biến, nhân rộng những mô hình tốt, những cách làm hay, có hiệu quả trong thực hiện Cuộc vận động. Phát huy những giá trị truyền thống, tinh hoa văn hóa của dân tộc, đồng thời lên án mạnh mẽ lối sống thực dụng và các loại văn hóa phẩm độc hại. Hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở như nhà văn hóa, nhà truyền thống, thư viện, công viên, khu vui chơi giải trí, sân thể thao... cần được phát huy hiệu quả thông qua việc tổ chức nhiều hoạt động văn hóa phong phú, đa dạng lôi cuốn đông đảo người dân tham gia.