Đại biểu HĐND cấp xã, phường, thị trấn là người đại diện cho cử tri tại các đại bàn thôn, xóm, ấp, bản, tổ dân phố là người tập hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri để phản ánh và đưa ra các giải pháp của mình tại các kỳ họp của HĐND về thực hiện chính sách, pháp luật, kế hoạch của Nhà nước, hoạt động của HĐND tại địa phương cũng như việc thực hiện pháp luật dân chủ ở cơ sở. Đồng thời là người truyền đạt nội dung, nghị quyết các kỳ họp của HĐND, đi đầu vận động cử tri và nhân dân thực hiện các phong trào thi đua yêu nước từng khu vực dân cư, giữ mối quan hệ giữa cử tri và HĐND cùng cấp.

Tuy nhiên, với nhiều nguyên nhân khác nhau mà hiện nay một số đại biểu HĐND xã, phường, thị trấn chưa thực hiện đầy đủ chức năng của mình. Theo chúng tôi là bắt nguồn từ một số nguyên nhân sau đây:

Thứ nhất, khi phân bổ số lượng cơ cấu đại biểu được cơ cấu ở các chức danh lãnh đạo, các ban chuyên môn nghiệp vụ nhiều hơn so với số đại biểu được phân bổ tại các địa bàn dân cư như thôn, xóm, ấp, bản, tổ dân phố. Do số đại biểu này nằm ngoài các chức danh lãnh đạo, chuyên môn, nên thường không được cấp ủy, mặt trận, các tổ chức thành viên lựa chọn, cân nhắc từ trước, nên đến mỗi kỳ bầu cử đại biểu HĐND thì thường lúng túng trong việc hiệp thương lựa chọn. Đặc biệt, có nơi ứng cử viên dự kiến đưa vào hiệp thương chính thức nhưng khi ra phổ thông bầu phiếu thì không trúng cử, trong lúc đó ứng cử viên nằm ngoài danh sách dự kiến hiệp thương chính thức lại trúng cử. Do đó, một số đại biểu không đáp ứng được các tiêu chuẩn như: trình độ văn hóa, nghiệp vụ chuyên môn, đạo đức lối sống… nên đã ảnh hưởng đến quán trình hoạt động của HĐND.

Thứ hai, khi các đại biểu trúng cử, việc tổ chức tập huấn đầu nhiệm kỳ thường nặng về lý thuyết, thiếu kỹ năng hoạt động thực tiễn, nên chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ đặt ra, nhất là việc hoạch định các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Số đại biểu có trình độ đại học, cao đẳng, trung cấp còn ít, thậm chí một số địa phương số đại biểu cơ cấu tại địa bàn dân cư chưa đạt đến trình độ 12 phổ thông, nên dẫn đến chất lượng hoạt động của HĐND cấp xã còn thấp.

Trong mỗi kỳ họp HĐND, những nội dung kiến nghị, những vấn đề mà cử tri quan tâm thường liên quan đến các hoạt động của các đại biểu giữ vai trò chủ chốt, hoặc cán bộ chuyên môn nên một số vấn đề mà cử tri quan tâm thường bị né tránh, hoặc chưa đưa ra được các giải pháp hữu hiệu để thực hiện do đó phần nào làm giảm lòng tin của cử tri và nhân dân đối với đại biểu HĐND.

Từ thực tế trên, theo chúng tôi cần có các giải pháp phù hợp như:

Một là, trước khi hiệp thương các cấp uỷ đảng phải có sự chỉ đạo tập trung, sát thực tế để Mặt trận Tổ quốc có sự cân nhắc về nhân sự và nhân dân giới thiệu người ra ứng cử thực sự có năng lực, trình độ, đạo đức, lối sống, có tầm nhìn về việc hoạch định các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng - an ninh ở địa phương, có năng lực thuyết trình và phản biện trước quần chúng.

Hai là, khi đại biểu trúng cử, cơ quan chức năng ngoài việc tập huấn nghiệp vụ cho người đại biểu HĐND cấp xã, phường, thị trấn nên có thêm một số đợt tập huấn cho số đại biểu cơ cấu tại các thôn, xóm, ấp, bản, tổ dân phố về nghiệp vụ thực tiễn, để họ có thêm khả năng tư duy, năng lực phản biện về các vấn đề nảy sinh trong cuộc sống và trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị ở địa phương, cơ sở. Đồng thời, nội dung các đợt tập huấn nên giảm lý luận và tăng cường nội dung thực tiễn.

Làm tốt những điều này, tin tưởng sẽ góp phần nâng cao năng lực hoạt động của đại biểu HĐND, làm cho chất lượng hoạt động của HĐND xã, phường, thị trấn không ngừng được nâng lên, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng của Đảng và Nhân dân tin tưởng, giao phó trong giai đoạn hiện nay.

Đăng Khoa