Trăn trở giữ nét đẹp làng quê

Những miền quê nông thôn mới chuẩn bị vào xuân đều khoác lên mình tấm áo mới, với những con đường bê tông sạch sẽ, hai bên là hàng rào xanh, cây cối thẳng tắp, được cắt tỉa gọn gàng, có rãnh tiêu thoát nước ngay bên cạnh. Khắp trục đường dài đi vào thôn vườn hộ được chỉnh trang hợp lý thẳng hàng, thẳng luống và chia các cây trồng thành từng khu vực. Phong trào xây dựng khu dân cư với 10 tiêu chí mẫu từ những điểm sáng ban đầu đã thấm sâu đến nhiều vùng quê.

Khi bắt tay xây dựng nông thôn mới (NTM), không ít địa phương ở Hà Tĩnh những cây xanh bóng mát có từ bao đời bị chặt bỏ nhường chỗ cho bê tông hóa tường rào, cảnh quan môi trường làng quê bị phá vỡ, những mảng màu xanh tươi điều hòa môi trường sống cho con người không còn nữa. Sớm nhận ra bất cập đó, Văn phòng điều phối NTM Hà Tĩnh đã sáng tạo ra cách làm mới, xây dựng tiêu chí thứ 20, khu dân cư kiểu mẫu, vườn mẫu, hàng rào xanh kinh tế.

Ông Trần Huy Oánh - Chánh văn phòng ban điều phối NTM tỉnh cho biết: Trong quá trình thực hiện xây dựng NTM, Ban chỉ đạo của tỉnh đề ra chương trình hành động, trước hết phải ưu tiên các nội dung sát thực, hiệu quả nhất đối với cuộc sống của người dân. Qua thực tế các xã đã về đích, chúng tôi cảm thấy băn khoăn bởi nguy cơ bê tông hóa toàn phần, trong khi vườn tược, hàng rào xanh truyền thống cũng thưa dần, mọi nét văn hóa sinh hoạt sau xây dựng NTM chưa được thay đổi. Mặc dù Bộ tiêu chí quốc gia với sự giám sát đánh giá rất chặt chẽ nhưng vẫn chưa thấy bất kỳ mô hình NTM kiểu mẫu nào xuất hiện.

Theo ông Oánh, đã là NTM phải được đổi mới tất cả từ khu dân cư kiểu mẫu đến vườn mẫu, hàng rào xanh đến văn hóa ứng xử, môi trường luôn phải xanh - sạch - đẹp… Từ trăn trở đó, ông đã mang ý tưởng của mình có sự đóng góp của cả tập thể Văn phòng điều phối NTM tỉnh xây dựng đề tài khoa học “Xây dựng Khu dân cư NTM kiểu mẫu và vườn mẫu tại Hà Tĩnh”. Đây là đề tài khoa học cấp tỉnh, được xếp vào loại xuất sắc. Năm 2013, Văn phòng điều phối NTM tỉnh đề xuất UBND tỉnh cho thực hiện thí điểm 5 Khu dân cư NTM kiểu mẫu ở 5 xã đại diện cho 5 vùng miền trong tỉnh. Sau 1 năm thí điểm thấy các tuyến trục chính của thôn, vườn hộ có thiết kế - quy hoạch chi tiết từng vườn và được thực hiện theo quy hoạch đã duyệt.

 “Sau khi thực hiện thí điểm chỉ một thời gian ngắn thì phong trào xây dựng Khu dân cư kiểu mẫu, vườn mẫu "bùng phát" trong toàn tỉnh. Khi đến một thôn xây dựng Khu dân cư NTM kiểu mẫu đã thấy khác biệt so với các khu dân cư khác không xây dựng, chiều sâu là "kinh tế, cảnh quan, môi trường", đặc biệt sau quá trình xây dựng Khu dân cư NTM kiểu mẫu tình làng nghĩa xóm được gắn bó hơn, ý thức chủ động xây dựng NTM được nâng cao rõ rệt; xây dựng Khu dân cư NTM kiểu mẫu còn có nhiều sáng tạo trong phương pháp, cách làm, được người dân đồng tình rất cao. Nhiều Khu dân cư kiểu mẫu đã trở thành điểm đến tham quan học tập, điểm du lịch “Chiêm ngưỡng - Trải nghiệm”. Ông Trần Huy Oánh, Chánh Văn phòng điều phối nông thôn mới Hà Tĩnh cho biết thêm.

Những “công trình” khu dân cư mẫu vào xuân

Về nhiều địa phương trong những ngày cuối năm, chúng tôi được chứng kiến không khí thi đua dồn sức xây dựng nông thôn mới, khu dân cư mẫu. Ở thôn trên, xóm dưới, với tiếng máy cưa phá bỏ vườn tạp, tiếng xe chở vật liệu, tiếng cười nói rôm rả của người dân đang tích cực chung sức làm đường, dọn vệ sinh. Ông Phan Văn Đức, Bí thư thôn Hồng Lĩnh (Vượng Lộc, Can Lộc) cho biết: Không chỉ các hộ đăng kí xây dựng vườn mẫu đang tập trung hoàn thành việc quy hoạch và tiến hành trồng cây mà khắp cả thôn đã cơ bản chặt bỏ vườn tạp. Ở thôn Hồng Lĩnh phong trào làm kinh tế vườn phát triển mạnh trong mấy năm qua. Chính sách làm vườn mẫu được tỉnh, huyện quan tâm hỗ trợ nhờ đó tạo động lực cho người dân làm giàu trên chính mảnh vườn của mình, thôn Hồng Lĩnh quyết tâm được công nhận đạt chuẩn khu dân cư mẫu góp phần đưa xã Vượng Lộc về đích vào năm 2016.

Điểm chung của những miền quê nông thôn mới, khu dân cư kiểu mẫu, vườn mẫu trong toàn tỉnh là ở đâu cũng gặp sự tiên phong của các lão nông đã ở tuổi “xưa nay hiếm”, tuổi đã cao nhưng vẫn tham gia và động viên con cháu góp sức, góp của để cùng thôn, xã xây dựng nông thôn mới. Trở lại vườn mẫu của Ông Nguyễn Văn Trung, thôn Tân An, Cẩm Bình, Cẩm Xuyên  lúc nào cũng thấy một màu xanh của các loại rau. Ông Trung chia sẻ:  Đều đặn chăm nhặt từ các loại rau, củ, quả mỗi năm gia đình cũng thu hơn 150 triệu đồng. Nếu tính cả nguồn thu từ cá, vịt, gà bồ câu nữa thì đạt 300 triệu đồng. Làm vườn tuy vất vả vì phải luôn tay nhưng cũng nhờ nó mà gia đình nông dân ba thế hệ chúng tôi có của ăn, của để. Bây giờ nhìn vườn tược, thôn xóm tươi tắn, khang trang, mỗi người dân chúng tôi mới thấm thía hơn giá trị từ chương trình xây dựng nông thôn mới, vườn mẫu. Nếu tiêu chí vườn mẫu không được triển khai với sự tập trung cao trong chỉ đạo và cơ chế chính sách hỗ trợ như những năm qua thì những “tấc vàng” sẽ mãi ngủ yên trong những khu vườn um tùm tro, tre, cỏ dại. Đánh thức tư duy làm vườn để tạo nguồn thu nhập ổn định, chỉnh trang bộ mặt khu dân cư nông thôn mới là một bước đi đầy sáng tạo. Bê-tông hóa là việc làm cần thiết đối với các trục đường liên xã, liên thôn nhưng cần phải được thực hiện hài hòa giữa cái cũ và cái mới, không nên làm mất đi những nét đặc trưng của hồn quê Việt Nam. Ðây cũng là một cách bảo vệ môi trường sống của con người, gìn giữ nét đẹp văn hóa vốn có đặc trưng của từng vùng quê.

Trà Giang