Cách đây không lâu, cũng như nhiều hộ khác tại xã Thạch Đồng (TP Hà Tĩnh), ngay trước lối ra vào của gia đình anh Dương Hồng Lan là khu vực chăn nuôi với đủ loại chuồng trại. Mùa nắng thì hôi thối, mùa đông ẩm ướt, nhão nhoẹt, ảnh hưởng không nhỏ đến mỹ quan cũng như vệ sinh môi trường của gia đình và thôn xóm. Nhưng, bây giờ toàn bộ hệ thống công trình phụ được đưa về phía sau với sự hỗ trợ của bể khí biogas. Lúc cao điểm, ngoài trâu bò nuôi nhốt, anh còn thả thêm hàng chục con lợn nhưng môi trường cơ bản vẫn được đảm bảo. Ngay bên cạnh là gia đình ông Dương Công An - Xóm trưởng xóm Thắng Lợi. Nhà ở nông thôn với 5 sào ruộng, thêm cả chăn nuôi nhưng vườn sau ngõ trước đều gọn gàng, thoáng đãng.

Có được điều này thực sự là một cuộc cách tân lớn với người dân xã Thạch Đồng. Trước đây, để tiện cho việc đưa gia súc và đồ dùng ra đồng, phần lớn bà con có thói quen xây dựng công trình phụ ngay phía trước nhà. Đất chật, người đông, lối sống chủ yếu theo một quy hoạch dân cư cũ nên dù biết mất mỹ quan, họ vẫn chấp nhận điều đó. Thay đổi nó đồng nghĩa với việc phải chỉnh trang toàn bộ các khu dân cư tại 7 xóm, liên quan đến các điều kiện thiết thực như đất đai, cơ sở vật chất, điều kiện kinh tế… Hơn ai hết, những cán bộ xóm như ông An phải đầu tàu gương mẫu, mạnh dạn phá tập tục cũ, dồn sức gom của để cải tạo ngôi nhà của mình. Chỉ khi nhà mình sạch, hợp vệ sinh thì mới vận động, thay đổi tư duy của bà con để chỉnh trang được mỗi cụm dân cư.

Nếu như trước đây, về với Thạch Đồng là những con đường chật hẹp, lầy lội, những ngôi nhà bí bách, những dãy thoát nước tù túng… thì chỉ vài năm trở lại đây, bộ mặt nông thôn đã đổi thay hoàn toàn. Nhà ở nông thôn dù vẫn chật chội nhưng hợp lý và sạch sẽ hơn nhiều. Mặc dù là xã gần thành phố, nghề phụ nhiều nhưng còn không ít lao động tập trung trong nông nghiệp. Riêng về chăn nuôi, toàn xã còn trên 600 hộ tham gia nhưng giờ đây, ở từng gia đình, khu chăn nuôi được bố trí riêng biệt và khép kín. Hệ thống mương thoát thải được xây dựng, đường làng, ngõ xóm khang trang, sạch sẽ.

Bà Văn Thị Tâm - người dân xã Thạch Đồng cho biết: “Cùng với nỗ lực cải tạo nhà ở, xây dựng nhà ở đạt chuẩn… là sự chung sức, đồng lòng của bà con cùng địa phương thực hiện việc chỉnh trang khu dân cư, góp phần hoàn thiện tiêu chí quy hoạch trong xây dựng NTM. Người dân nông thôn với không ít tư tưởng bảo thủ nay đã đổi thay nhiều trong tư duy và hành động. Và điều quan trọng là Nhà nước cũng tham gia, từ việc vận động rồi làm đường sá… tự nhiên bà con cứ như bị kéo vào phong trào, vào nhu cầu phải tự chỉnh trang, cải tạo nhà ở…”.

Để thực hiện tiêu chí về nhà ở dân cư với những quy định: không có nhà tạm, nhà dột nát, 80% nhà đạt chuẩn theo yêu cầu của Bộ Xây dựng, ngoài việc vận động bà con tự cải tạo nhà ở, nhiều năm nay, xã Thạch Đồng còn tranh thủ mọi nguồn lực để làm nhà ở cho các hộ nghèo, các gia đình chính sách. Về điều này, ông Dương Công Trí – Chủ tịch UBND xã Thạch Đồng cho biết: Trong 3 năm trở lại đây, hầu như năm nào xã Thạch Đồng cũng có từ 15 - 18 gia đình cải tạo và xây mới nhà cửa. Riêng năm 2011 có đến 32 ngôi nhà được làm lại đạt chuẩn theo tiêu chí NTM. Điều này đã đưa tỷ lệ nhà ở đạt chuẩn của Thạch Đồng lên trên 82%.

Cùng với nhiều tiêu chí khác như thu nhập, hình thức tổ chức sản xuất, hộ nghèo… nhà ở là tiêu chí thứ 9 mà Thạch Đồng đã đạt được trong lộ trình xây dựng NTM hiện nay. Đây không chỉ là bước đệm, tạo cơ sở, tiền đề để người dân chung sức, đồng lòng thực hiện nhiều chương trình mục tiêu khác, mà quan trọng hơn, thành công này còn là một sự cách tân từ tư duy đến hành động, đổi thay trong nếp nghĩ, cách làm để hình thành nên bộ mặt NTM và con người mới.