Để nắm tiến độ, cách thức triển khai thực hiện các tiêu chí, Văn phòng điều phối nông thôn mới tỉnh, Văn phòng điều phối NTM huyện đã thường xuyên cập nhập thông tin, chỉ đạo, trực tiếp làm việc, kiểm tra, rà soát đánh giá để phối hợp hỗ trợ địa phương trong quá trình thực hiện các tiêu chí khá quyết liệt. Sự phân công, phối hợp của các ban, ngành từ huyện đến xã đều hết sức nhịp nhàng, tạo chuyển biến từ nhận thức cho đến cách làm cho người dân; ý thức, tư duy của cán bộ, người dân về nông thôn mới ở đây đã được nâng lên rõ rệt. Hiện tại, cấp ủy chính quyền từ huyện đến xã đã triển khai nhiều biện pháp để từng bước tháo gỡ khó khăn trong quá trình thực hiện các tiêu chí. Đạt được các tiêu chí đã khó mà giữ được các tiêu chí một cách bền vững lại càng khó hơn. Đi sâu vào từng tiêu chí, nhất là các tiêu chí đã đạt, chúng ta vẫn còn những băn khoăn, trăn trở. Chẳng hạn như tiêu chí về nhà ở nông thôn. Theo quy định của Bộ xây dựng yêu cầu, thứ nhất là không có nhà tạm, nhà dột nát; Thứ hai, phải đảm bảo tỷ lệ hộ có nhà ở đạt tiêu chuẩn của Bộ Xây dựng từ 70% trở lên, trong đó yêu cầu diện tích sử dụng nhà ở đạt từ 56 m² trở lên. Niên hạn sử dụng công trình nhà ở từ 20 năm trở lên (nhà có kết cấu: Cột bằng bê tông, gỗ tốt; mái lợp tôn, ngói; nền lát gạch; vách xây dựng tường hoặc vật liệu bền như: Tôn hoặc ván (gỗ tốt)). Đồng thời đảm bảo quy hoạch, bố trí không gian cho các công trình trong khuôn viên (gồm nhà ở và các công trình đảm bảo nhu cầu sinh hoạt tối thiểu như bếp, nhà vệ sinh...) phải phù hợp, thuận tiện cho sinh hoạt đối với mọi thành viên trong gia đình; các công trình đảm bảo yêu cầu tối thiểu về diện tích sử dụng; có đủ các công trình hạ tầng kỹ thuật phục vụ sinh hoạt như điện, nước sạch, vệ sinh môi trường...; kiến trúc, mẫu nhà ở phải phù hợp với phong tục, tập quán, lối sống của từng dân tộc, từng vùng. 

Trên cơ sở quy chuẩn của Bộ xây dựng, soi vào thực tế trên địa bàn xã Thạch Tân không còn nhà tranh tre dột nát, 488 hộ có nhà xây kiên cố, 372 hộ có nhà xây cấp IV, 726 hộ có nhà gỗ ngói. Tính chung có 1586/1668 hộ có nhà đạt chuẩn chiếm tỉ lệ 95%. Đa phần nhà ở của các hộ dân đều đảm bảo diện tích, được xây dựng khá kiên cố, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt cho các thành viên, tuy nhiên, cách bố trí cảnh quan trong khuôn viên, các công trình phục vụ sinh hoạt, khu chăn nuôi chưa khoa học, thiếu mỹ quan, kiến trúc, mẫu nhà chưa theo một quy chuẩn nhất định... ảnh hưởng đến quy hoạch chung của thôn, xã. 

Tiêu chí về nhà ở là một tiêu chí gắn chặt, phản ánh nét truyền thống, văn hóa, nếp sống, phong tục của từng vùng, miền, là yếu tố quan trọng đánh giá chất lượng cuộc sống của cư dân nông thôn. Song việc thực hiện tiêu chí này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Trước tiên phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, thu nhập của mỗi gia đình. Ở địa bàn nông thôn, ngoài sản xuất nông nghiệp, các hộ dân còn tham gia các hoạt động sản xuất phi nông nghiệp khác như kinh doanh dịch vụ, làm nề, mộc và đi làm ăn xa để kiếm tiền trang trải, nuôi con cái ăn học do đó nhiều hộ dân tích góp, tiết kiệm được một ít tiền xây nhà để có chổ ở ổn định chứ chưa có điều kiện hoặc không quan tâm đến việc bố trí, sắp xếp cảnh quan, đồ dùng trong nhà. Không ít nhà được xây kiên cố, vị trí đẹp song cách bố trí không gian, các công trình chưa hợp lí. Điều này một phần do điều kiện kinh tế, trình độ nhận thức và hơn hết là thói quen sinh hoạt, lao động của mỗi gia đình. Ví dụ, có hộ dân bố trí khu vệ sinh, chăn nuôi ngay trước nhà, có ao hồ tù đọng lâu ngày không được nạo vét trong vườn...gây ô nhiễm nặng. Cách trồng các loại cây rau, ăn quả, cây cảnh trong vườn hết sức lộn xộn không có sự phân tầng rõ ràng, thậm chí còn để cỏ mọc um tùm... Xây dựng NTM là một cuộc cách mạng toàn diện nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho mỗi người dân trong đó chính họ là chủ thể. Ngoài tự xây dựng nhà ở cho bản thân, gia đình, người dân còn phải đóng góp sức mình để xây dựng cơ sở vật chất, hạ tầng cho xã hội. Khi mức sống, thu nhập của người dân được nâng cao, sẽ không khó để xây cất một căn nhà kiên cố theo tiêu chuẩn mà cái khó là ở ý thức, nhận thức trong việc sắp xếp, chỉnh trang phù hợp với cuộc sống và sinh hoạt. 

Để làm được điều này, ngoài việc tự ý thức của người dân, cấp ủy, chính quyền, các ngành, đoàn thể cần phải có sự phối hợp với các ngành chuyên môn nhằm tập huấn, tuyên truyền trang bị cho người dân kiến thức về sức khỏe, vệ sinh môi trường, bố trí, sắp xếp nhà ở phù hợp.... Các nội dung này phải được tuyên truyền thường xuyên qua hệ thống truyền thanh xã, lồng ghép qua các buổi họp thôn, họp chi bộ, đoàn thể, huy động lực lượng đoàn viên, hội viên đẩy mạnh phong trào chỉnh trang, sắp xếp lại nhà ở khu dân cư, đồng thời phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, giáo dục, uốn nắn các thành viên trong gia đình xây dựng nếp sống, thói quen sinh hoạt lành mạnh, văn minh phù hợp với hương ước của thôn xóm, làng xã. 

Phan Hương