Kỷ niệm 45 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, chúng ta làm theo lời dạy của Người về thực hành tiết kiệm - vấn đề luôn được Đảng, Nhà nước ta quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo. Trong từng thời điểm, vấn đề thực hành tiết kiệm được chuyển hóa thành nhiều chương trình hành động thiết thực, đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần đẩy lùi lạm phát, giảm thiểu thất thoát ngân sách, đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng kinh tế, từng bước ổn định phát triển, nâng cao đời sống cho nhân dân và khẳng định vị thế của đất nước trên trường quốc tế. Tuy nhiên, phải nhận thấy rằng, hiện nay tình trạng lãng phí, xa hoa vẫn đang xẫy ra ở nhiều lúc, nhiều nơi, làm tổn thất nặng nề về tiền của, thời gian, công sức của nhân dân. Vì vậy, xây dựng văn hóa tiết kiệm là một việc làm hết sức quan trọng, cấp bách trong việc tiếp tục thực hiện lời dạy của Người.

Bài học về văn hóa tiết kiệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh coi tiết kiệm là một trong bốn đức tính của con người: “Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông; Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc; Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính; Thiếu một mùa, thì không thành trời; Thiếu một phương, thì không thành đất; Thiếu một đức, thì không thành người”⁽²⁾. Người quan niệm: "Tiết kiệm không phải là bủn xỉn, khi không nên tiêu xài thì một đồng xu cũng không nên tiêu. Khi có việc đáng làm, việc ích lợi cho đồng bào, cho Tổ quốc, thì dù bao nhiêu công, tốn bao nhiêu của cũng vui lòng. Như thế mới đúng là tiết kiệm"⁽³⁾. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Một hột gạo, một đồng tiền, tức là một số mồ hôi nước mắt của đồng bào" và "Một dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về tinh thần; là một dân tộc văn minh tiến bộ"⁽⁴⁾. Người chỉ rõ: "Nếu mỗi người tiết kiệm một chút, sản xuất một chút, góp lại sẽ thành một số rất to; chớ tưởng tiết kiệm những cái cỏn con như mẩu giấy, ngòi bút là không có ảnh hưởng. Một người như thế, trăm người như thế, vạn người như thế, công quỹ đã bớt được một số tiền đáng kể, lấy ở mồ hôi, nước mắt dân nghèo mà ra”⁽⁵⁾

Trong bài nói chuyện “Thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí, chống bệnh quan liêu”. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra một cách cụ thể: Tiết kiệm là gì? Vì sao phải tiết kiệm? Tiết kiệm những gì? Ai cần phải tiết kiệm?... Người chỉ rõ: “tiết kiệm không phải là ép bộ đội, cán bộ và nhân dân nhịn ăn, nhịn mặc. Trái lại, tiết kiệm cốt để giúp vào tăng gia sản xuất, mà tăng gia sản xuất là để dần dần nâng cao mức sống của bộ đội, cán bộ và nhân dân. Nói theo lối khoa học, thì tiết kiệm là tích cực, chứ không phải là tiêu cực”. Người cũng kêu gọi: “Tất cả mọi người đều phải tiết kiệm”, “tiết kiệm sức lao động”, “tiết kiệm thời gian”, “tiêt kiệm tiền của”, đặc biệt là “vừa thi đua sản xuất, vừa thi đua tiết kiệm”⁽⁶⁾. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở cán bộ, đảng viên và nhân dân ta phải làm tốt việc tăng gia sản xuất và thực hành tiết kiệm, vì đây là biện pháp tăng vốn tích lũy cho mỗi cá nhân, mỗi gia đình cũng như toàn xã hội.

Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại những lời dạy giản dị, sâu sắc, Người chính là tấm gương sáng về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Từ khi ra đi tìm đường cứu nước với hai bàn tay lao động, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tuyệt đối thực hành tiết kiệm, về tiền của, về thời gian. Người sắp xếp công việc khoa học để vừa lao động, vừa học tập, nghiên cứu. Tinh thần ấy còn hàm chứa trong lời dặn của Người trước khi về với cõi người hiền: "Sau khi tôi qua đời, chớ nên tổ chức điếu phúng linh đình, để khỏi lãng phí thì giờ và tiền bạc của nhân dân”...

Trong cuộc sống đời thường Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn giữ phong cách giản dị, tiết kiệm với trang phục áo quần kaki và dép lốp, guốc mộc, nhiều lần Bộ Chính trị thấy quần áo đã cũ yêu cầu Bác thay, nhưng Bác nói: “Nhiều đồng bào ta nếu có được bộ quần áo thế này cũng là tốt lắm. Thế thì việc gì tôi phải thay”. Sự tiết kiệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ thể hiện ở lối sống mà còn thể hiện trong tác phong làm việc có kế hoạch, khoa học để tiết kiệm thời gian và trong cả việc sử dụng đội ngũ cán bộ. Là Chủ tịch nước nhưng những tháng năm sống và làm việc ở chiến khu Việt Bắc, đi theo Người chỉ là một tổ công tác 8 người và một số ít các đồng chí phục vụ kiêm tất cả các công việc.

Sự khiêm tốn, giản dị, tiết kiệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở thành một biểu tượng văn hóa, nơi ở và làm việc của Người đã trở thành huyền thoại, nơi mà những du khách đến thăm để lại những dòng cảm tưởng sâu sắc, nhất là khách nước ngoài, Nhà thơ Cuba Phêlich Pitarôdri ghết đã viết: “ ... phải nói đó là tinh thần vô tư. Người chỉ sử dụng cho mình những gì tối cần thiết, chiếc gường, tủ quần áo, chiếc bàn, chiếc ghế, cái giá sách. những thứ cần cho công việc và nghỉ ngơi để lấy lại sức làm việc. Chỉ có thế thôi, không gì hơn nữa”.

Tiếp tục đẩy mạnh việc thực hành tiết kiệm

Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương sáng về lối sống giản dị, tiết kiệm để chúng ta học tập noi theo, 45 năm kể từ ngày Người đi xa, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân tiếp tục thực hiện lời dạy của Người trong thực hành tiết kiệm: tiết kiệm tiền, của; tiết kiệm thời gian, chống xa hoa, lãng phí đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được nâng cao, thế và lực nước ta trên trường quốc tế được nâng lên; thực hành tiết kiệm đã được nâng lên thành văn hóa tiết kiệm.

Tuy nhiên, trong xã hội hiện nay lãng phí vẫn là vấn đề nhức nhối. Văn hóa tiết kiệm chưa thực sự đi vào nếp nghĩ, việc làm của mỗi người, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhận định: "Lãng phí có khi còn nguy hại hơn cả tham nhũng. Lãng phí về tiền bạc còn có thể đo đếm được, còn lãng phí về nguồn nhân lực, về tài nguyên, khoáng sản thì vô cùng lớn". Một đại biểu Quốc hội nhận định: "Việt Nam chưa thoát nghèo (mới ở mức thu nhập trung bình thấp), vẫn còn đang phải nhận viện trợ của thế giới mà lại có tiếng là nước sính hàng hiệu, "chịu chơi" trên thế giới". Tình trạng lãng phí xảy ra đối với người giàu, nhưng cũng xảy ra với cả người nghèo, nơi còn khó khăn. Ở những tỉnh nghèo, hằng năm còn phải nhận tiền hỗ trợ từ ngân sách nhà nước hàng trăm tỷ đồng, có nơi đến cả nghìn tỷ đồng, lẽ ra phải chú trọng tiết kiệm hơn cả. Nhưng ở đó, lại có những dự án công trình xây xong bỏ hoang, trang thiết bị đắp chiếu, phơi sương… Đó còn là những biểu hiện lãng phí vẫn diễn ra hằng ngày nơi công sở hay trong gia đình. Cán bộ đi ra khỏi phòng nhưng quạt trần, điều hòa, đèn vẫn để nguyên. Lãng phí đáng báo động nhất là lãng phí tài sản công, cán bộ sử dụng tài sản công như tài sản cá nhân (lấy xe công, công quỹ làm việc tư, sử dụng Internet, điện thoại cơ quan vào việc riêng, lãng phí thời gian làm việc ở cơ quan, công sở….)

Trước tình trạng đó, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, dần dần hoàn thiện khung pháp lý về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Ngày 21/12/2012, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa XI) ban hành Chỉ thị 21- CT/TW về việc đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Ban Bí thư yêu cầu: "Cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, MTTQ, đoàn thể nhân dân và cán bộ, đảng viên cần xác định thực hành tiết kiệm, chống lãng phí là nhiệm vụ hằng ngày và nội dung sinh hoạt hằng tháng của chi bộ, cơ quan, tổ chức...". Năm 2013, Quốc hội thông qua Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Ngày 8/9/2014 vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 84/2014-NĐ/CP quy định chi tiết một số điều của Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Trong đó, quy định: "Cán bộ, công chức, viên chức vi phạm Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, để xảy ra lãng phí, gây thiệt hại phải có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại...”.

Cùng với cả nước thi đua thực hành tiết kiệm theo Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng bộ và nhân dân Hà Tĩnh đã cụ thể hóa các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương phù hợp với điều kiện của địa phương nhằm đưa Nghị quyết vào cuộc sống. Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hà Tĩnh đã ban hành Chỉ thị số 20-CT/TU, ngày 20/3/2012 về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 31/2012/QĐ-UBND ngày 04/7/2012 về việc ban hành Quy chế thực hiện nếp sống văn minh trong tiệc cưới, việc tang, lễ hội và tổ chức kỷ niệm ngày truyền thống, đón nhận các danh hiệu thi đua trên địa bàn Hà Tĩnh. Từ đó, tạo sự chuyển biến sâu sắc trong nhận thức của quần chúng nhân dân về thi đua thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, ý thức tiết kiệm của người dân đã được nâng lên thành văn hóa tiết kiệm. Trong các dịp lễ tết, hiện tượng đua nhau tổ chức mâm cao, cỗ đầy, tổ chức ăn uống linh đình đã được hạn chế, trả lại nét đẹp văn hóa trong chi tiêu hàng ngày của người dân.

Để tiết kiệm trở thành nét đẹp văn hóa trong cuộc sống, từ tiết kiệm tiền của đến tiết kiệm thời gian, Đảng bộ và nhân dân Hà Tĩnh không ngừng tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, quán triệt và triển khai thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI): “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Ðảng hiện nay” gắn với thực hiện Chỉ thị số 03 - CT/TW của Bộ Chính trị, Chỉ thị 33 - CT/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và thực hiện Chỉ thị 35-CT/TU, Kết luận 05 - KL/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về xiết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính, tạo chuyển biến sâu sắc về ý thức, trách nhiệm, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, nhân dân; xây dựng khối đoàn kết toàn dân; chủ trương của Đảng bộ tỉnh Hà Tĩnh đã thực sự là ý Đảng lòng dân và đã đi vào cuộc sống.

45 năm Người đã đi xa nhưng bài học về thực hành tiết kiệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh được thể hiện trong Di chúc của Người vẫn còn nguyên giá trị, luôn trường tồn trong tâm trí của mỗi chúng ta, là nền tảng cho việc xây dựng văn hóa tiết kiệm trong cuộc sống.

       Hà Tiến Lam - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy    

Chú thích: (1,2,3,4,5,6,7). Hồ Chí Minh toàn tập tập 5 Nxb CTQG năm 1995