Tên gọi Chi hội Phan Đình Phùng đã thể hiện ý chí quyết tâm, noi gương truyền thống chống ngoại xâm của nhà yêu nước vĩ đại ở thế kỷ XIX. Tư tưởng chỉ đạo lúc đầu là triệt để tuân lệnh Cụ Hồ: “Người trước, súng sau, chính trị quân sự đi đôi, quân sự phải phục vụ cho nhiệm vụ chính trị”. Theo đà phát triển của cách mạng, Chi đội Phan Đình Phùng về sau được mang các phiên hiệu số mới: Trung đoàn 62 (1946), Trung đoàn 103 (1947). Trung đoàn biên chế thành ba tiểu đoàn: 274, 391 và 400 (sau này thành lập thêm một số tiểu đoàn), quân số lúc đầu 1.200 người, sau tăng lên 1.550. Đến với Chi đội Phan Đình Phùng - Trung đoàn 103 là những hướng đạo sinh, thợ thủ công, thầy thuốc... nhưng đông đảo nhất vẫn là thanh niên trai làng, tất cả cùng chung nhiệt huyết “thà hy sinh đuổi hết lũ xâm lăng” như lời tuyên thệ buổi ra mắt.

Ra đời trong hoàn cảnh thiếu thốn, khó khăn trăm bề, “đầu trần chân đất” nhưng được nhân dân tỉnh nhà nuôi dưỡng nên đơn vị vừa chiến đấu vừa xây dựng trưởng thành nhanh chóng. Từ những quán cơm “Hội mẹ chiến sỹ” Đức Thọ đến các nghĩa cử ruột thịt của đồng bào nơi đơn vị đóng quân đã tiếp thêm sức mạnh cho cán bộ, chiến sỹ vượt qua mọi thử thách. Trên đất quê hương cho đến chiến trường Bình - Trị - Thiên khói lửa đã in bước chân trung đoàn. Nhiều trận đánh, nhiều chiến dịch đã gây tiếng vang lớn, góp phần làm nên thắng lợi chung của Liên khu Bốn và cả nước. Đặc biệt trên mặt trận đường 8 -Na Pê, Trung đoàn đã hiệp đồng chiến đấu cùng quân dân nước bạn Lào ngăn chặn kịp thời âm mưu chia cắt Hà Tĩnh từ hướng tây của địch. Theo yêu cầu nhiệm vụ, tháng 3/1950 Trung đoàn sáp nhập vào Đại đoàn 304 quân chủ lực Bộ. Tuy không còn phiên hiệu, tác chiến độc lập nhưng trong ký ức, trong tâm khảm mỗi cựu quân nhân đơn vị vẫn còn vang mãi tên gọi Chi đội Phan Đình phùng - Trung đoàn 103 thân thương và rất đỗi tự hào.

Kế tục quá khứ hào hùng của thế hệ trước, Lực lượng vũ trang (LLVT) Hà Tĩnh không ngừng lập nhiều chiến công trên mọi nhiệm vụ công tác. Hàng trăm ngàn lượt con em quê hương đã chiến đấu trên các mặt trận Đông Dương, rất nhiều người đã vĩnh viễn ngã xuống chiến trường hoặc hy sinh một phần cơ thể vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc. Để đáp ứng yêu cầu đòi hỏi trước tình hình nhiệm vụ hiện nay, LLVT Hà Tĩnh không ngừng nâng cao bản lĩnh chính trị, nhận thức sâu sắc âm mưu thủ đoạn của các thế lực chống phá cách mạng Việt Nam, ra sức rèn luyện kỹ chiến thuật, khả năng chiến đấu góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền thiêng liêng Tổ quốc. Làm nòng cốt trong xây dựng khu vực phòng thủ, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ổn định môi trường thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa, góp phần đưa quê hương ngày càng giàu mạnh văn minh. Đó cũng là cách thiết thực nhất để xứng đáng với sự hy sinh xương máu của bao anh hùng liệt sỹ, đồng chí, đồng bào để chúng ta có cuộc sống hoà bình hôm nay.

Hoàng Xuân Quyến