Ba năm gần đây, mức sinh của Hà Tĩnh có xu thế tăng rõ rệt. Năm 2009, 2011, 2012, tỷ lệ sinh thô đạt mức 14%o - 15,52 %o. Riêng năm 2012 tăng lên 1,42%o làm cho mức sinh của Hà Tĩnh bị lùi lại 4 năm so với kế hoạch được giao hàng năm. Nếu nhìn lại, với chỉ tiêu mức sinh 15,52 %o của năm 2012 thì công tác dân số đang lùi về thời điểm cách đây 10 năm (năm 2001 - mức sinh đạt 15,4%o).

Năm 2012, xu thế tăng sinh, đặc biệt là sinh con thứ 3 trở lên diễn ra tại 12/12 huyện, thị trong tỉnh, tập trung nhiều ở các huyện như Kỳ Anh, Can Lộc, Lộc Hà, Cẩm Xuyên, Thạch Hà, Hương Khê, Hương Sơn, Nghi Xuân. Điều trăn trở là trường hợp sinh con thứ 3 trở lên rơi nhiều vào cán bộ, đảng viên.

Từ đầu năm 2014 đến nay, với nhiều nỗ lực của ngành và sự phối hợp của các địa phương, cơ quan chức năng đã mang đến tín hiệu vui cho dân số. Thống kê mới nhất từ Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh (DS-KHHGĐ), hiện nay số trẻ được sinh ra là con thứ 3 trở lên là 3.141 cháu, giảm 1,15% so với 9 tháng đầu năm 2013. Trong đó cán bộ, đảng viên sinh con thứ 3 trở lên có xu hướng giảm so với năm 2013 (có 277 cặp vợ chồng là cán bộ, đảng viên sinh con thứ 3, bằng 61,96% so với cả năm 2013). Tỷ số giới tính khi sinh 9 tháng đầu năm 2014 ở mức 112,87 bé trai/100 bé gái, giảm 0,17 điểm phần trăm so với năm 2013.

Ghi nhận những kết quả đã đạt được, nhưng cũng thẳng thắn nhìn nhận so với cả nước Hà Tĩnh vẫn là địa phương nằm trong tốp đầu về tăng sinh và so với tỷ số giới tính chuẩn (103-105 bé trai/100 bé gái) thì tỷ số giới tính của Hà Tĩnh vẫn còn rất cao. Riêng các địa phương: thành phố Hà Tĩnh, huyện Vũ Quang, huyện Hương Sơn và huyện Can Lộc tỷ lệ sinh trên 2 con và tỷ số giới tính không giảm mà còn tăng hơn so với cùng kỳ năm 2013.

Kết quả điều tra của Tổng cục thống kê cho thấy, hiện nay số con trung bình của một bà mẹ trong độ tuổi sinh đẻ ở Hà Tĩnh đạt 2,75 con/bà mẹ. Nghĩa là, Hà Tĩnh vẫn chưa đạt mức sinh thay thế (2,1 con/bà mẹ). Theo quy luật, ngay cả khi đã đạt được mức sinh thay thế thì dân số vẫn tiếp tục tăng trong vòng ít nhất 20 - 25 năm nữa. Điều đó đặt ra cho chúng ta nhiều bài toán cần giải quyết trong việc đáp ứng các nhu cầu và triển khai chính sách giáo dục, y tế, việc làm…

Còn nhiều thách thức…

Thành phố Hà Tĩnh là một trong những đơn vị có tỷ lệ sinh con thứ 3 tăng (năm 2013: 15,46% - năm 2014: 16,25%) và tỷ số giới tính 136,4 bé trai/100 bé gái. Dù đã triển khai nhiều công tác, hoạt động như: tuyên truyền, vận động gắn với lồng ghép và cung cấp các gói dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản (CSSKSS)/KHHGĐ; tổ chức sinh hoạt Câu lạc bộ “Phụ nữ không sinh con thứ 3” tại các tổ dân phố; tổ chức các cặp vợ chồng ký cam kết thực hiện chính sách DS - KHHGĐ; nâng cao năng lực công tác cho đội ngũ làm cơ sở… nhưng kết quả mang lại không mấy khả quan.

Bà Mai Thị Hà Thu, quyền Giám đốc Trung tâm DS-KHHGĐ Thành phố Hà Tĩnh cho biết: “Dường như, càng ngày người dân càng có xu hướng muốn có mô hình nhiều con để tránh các rủi ro. Đặc biệt, chế tài xử lý với các trường hợp cán bộ, đảng viên sinh con thứ 3 chưa kiên quyết. Cán bộ, đảng viên là “người đi trước” để “làng nước theo sau” nhưng chưa gương mẫu dẫn đến việc tuyên truyền, vận động người dân cũng khó khăn hơn rất nhiều. Hơn nữa, sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, đơn vị trong xử lý tình trạng này cũng còn thiếu chặt chẽ, thống nhất”.

Phân tích về vấn đề này, ông Đường Công Lự - Phó Giám đốc Sở Y tế, Chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ cho biết thêm: “Một số đơn vị, địa phương, cấp ủy, chính quyền không quan tâm thấu đáo đến công tác dân số và sớm thỏa mãn với kết quả đạt được dẫn đến buông lỏng trong lãnh đạo, quản lý. Vấn đề phong tục, tập quán, thói quen trong sinh đẻ, tâm lý muốn có con trai vẫn còn ăn sâu vào tiềm thức của một bộ phân người dân; chính sách nới lỏng trong việc xử lý cán bộ, đảng viên vi phạm quy định về dân số góp phần làm tăng tỷ lệ này. Bên cạnh đó, bộ máy làm công tác dân số ở tỉnh ta vẫn còn nhiều bất cập khiến công tác dân số không đạt hiệu quả như mong đợi”.

Cần những giải pháp đồng bộ

Có thể thấy, mất cân bằng giới tính, mức sinh tăng đã và đang kéo theo nhiều hệ lụy, tác động xấu đến sự phát triển toàn xã hội. Vì vậy, cần có những giải pháp cụ thể cho công tác dân số. Giải pháp chính vẫn là tăng cường công tác tuyên truyền, vận động với nhiều hình thức, phương pháp phù hợp đi đôi với việc lồng ghép và cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản nhằm thay đổi hành vi của mọi người, để họ tự nguyện tham gia vào việc giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh.

Đồng thời, xây dựng các mô hình, nhân tố điển hình thực hiện tốt chính sách DS-KHHGĐ; biểu dương, chia sẻ với các bé gái trong gia đình sinh con một bề. Tăng cường thực thi pháp luật với các đối tượng vi phạm chính sách DS-KHHGĐ và nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi. Bên cạnh đó, các cán bộ dân số không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng để làm tốt hơn nữa công tác dân số.

Ông Đường Công Lự cũng cho chúng tôi biết: “Trước mắt, ngành sẽ  tập trung rà soát, đánh giá để chốt lại kết quả thực hiện kế hoạch năm 2014 của các đơn vị qua đó xây dựng chương trình hành động cụ thể. Đồng thời, đẩy mạnh triển khai Chỉ thị 05 của Ủy ban nhân dân tỉnh về tiếp tục đẩy mạnh công tác DS-KHHGĐ trong tình hình mới  và Nghị quyết số 78/2013/NQ-HĐND  ngày 18/12/2013 của Hội đồng nhân dân tỉnh về Tiếp tục đẩy mạnh công tác DS-KHHGĐ tỉnh Hà Tĩnh giai đoạn 2014 - 2020”.

Để tạo nên sự chuyển biến về công tác dân số trong những năm tới, cần huy động cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, phải làm từng bước và thực hiện đồng bộ các giải pháp. Nên chăng các cấp ủy đảng, chính quyền cần đưa công tác DS-KHHGĐ vào quy ước, hương ước của xã, phường và trở thành một trong những tiêu chuẩn để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cá nhân, tập thể.

Thu Hà