Chủ tịch Hồ Chí Minh bỏ phiếu bầu cử Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ảnh: T.L

Từ những ngày đầu thành lập….

Hội nghị toàn quốc của Đảng vào ngày 13/8/1945 và Quốc dân Đại hội Tân Trào được tổ chức vào ngày 16/8/1945 đã quyết định chủ trương Tổng khởi nghĩa. Cách mạng Tháng Tám thắng lợi, Tuyên ngôn độc lập được Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc tại Quảng trường Ba Đình vào ngày 02/9/1945 đã tuyên bố xóa bỏ chế độ thực dân phong kiến, xác lập chủ quyền dân tộc và khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Sau khi tuyên bố độc lập, tình hình nước ta đang trong thế “ngàn cân treo sợi tóc”. Một trong sáu nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ lâm thời được Bác Hồ nhấn mạnh, đó là phải tổ chức một cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội càng sớm càng tốt. Đây là một nhiệm vụ cực kỳ khó khăn lúc bấy giờ. Ngày 03/9/1945, trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Trước chúng ta đã bị chế độ quân chủ chuyên chế cai trị, rồi đến chế độ thực dân không kém phần chuyên chế nên nước ta không có Hiến pháp. Nhân dân ta không được hưởng quyền tự do dân chủ. Tôi đề nghị Chính phủ tổ chức càng sớm càng hay cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu. Tất cả trai, gái 18 tuổi trở lên đều có quyền ứng cử và bầu cử, không phân biệt giàu nghèo, tôn giáo, dòng giống,…”.

Đúng một tuần sau, ngày 08/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 14 quyết định tổ chức cuộc Tổng tuyển cử trên phạm vi cả nước và Chính phủ lâm thời đã ban hành một loạt sắc lệnh để xúc tiến công việc chuẩn bị và tổ chức thực hiện Sắc lệnh số 14 và quyết định ngày 06/1/1946 tiến hành cuộc Tổng tuyển cử bầu ra Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Ngày 05/1/1946 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi quốc dân, đồng bào cả nước đi bỏ phiếu.

Ngày chủ nhật 06/01/1946, cuộc Tổng tuyển cử được tiến hành và giành thắng lợi trong phạm vi cả nước bất chấp sự phá hoại điên cuồng của bọn phản động ở phía Bắc và cuộc xâm lăng tàn bạo của thực dân Pháp ở phía Nam.

Ở 71 tỉnh và thành phố trong toàn quốc đã có 89% tổng số cử tri đi bầu, trong đó có nhiều địa phương đã đạt tỷ lệ 95%. Tại Thủ đô Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia ứng cử và là một trong 6 ứng cử viên trúng cử có số phiếu đạt cao nhất.

Quốc hội khóa I của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa có 403 đại biểu. Trong số 333 đại biểu Quốc hội được bầu trực tiếp qua lá phiếu của cử tri, thì ở khu vực Bắc Bộ có 152 đại biểu; khu vực Trung Bộ có 108 đại biểu và khu vực Nam Bộ có 73 đại biểu; có 57% số đại biểu thuộc các đảng phái khác nhau; 43% không đảng phái; 87% số đại biểu là công nhân, nông dân, trí thức và chiến sỹ cách mạng; 10 đại biểu là phụ nữ và 34 đại biểu là các dân tộc thiểu số. Tỉnh Hà Tĩnh có 7 đại biểu trúng cử, gồm các ông: Trần Bình, Tạ Quang Bửu, Trần Hữu Duyệt, Lê Lộc, Vương Đình Lương, Nguyễn Trọng Nhã, Hồ Văn Ninh.

Do hoàn cảnh đặc biệt lúc bấy giờ, Quốc hội đã quyết định mở rộng thêm 20 đại biểu cho Đảng Việt Cách (Việt Nam Cách mệnh Đồng minh Hội) và 50 đại biểu cho Đảng Việt Quốc (Việt Nam Quốc dân Đảng) không qua bầu cử. Thỏa thuận này đã đạt được trước cuộc bầu cử vào ngày 24/12/1945 giữa Việt Minh với Việt Cách và Việt Quốc. Đây là hai đảng phái chính trị đối lập, chống đối cách mạng, chống đối Việt Minh, chống đối Chính phủ lâm thời quyết liệt. Song Đảng Cộng sản và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giương cao ngọn cờ độc lập, thống nhất quốc gia; có lòng tin tưởng vững chắc và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân; tập hợp, đoàn kết các lực lượng yêu nước và cách mạng trong Quốc hội; đồng thời có chính sách khôn khéo, mềm dẻo, thỏa hiệp, nhân nhượng và hòa giải có nguyên tắc nhằm từng bước làm thất bại âm mưu phá hoại, chống đối của các lực lượng đối lập, buộc các lực lượng từ đối lập, chống đối phải đồng tình và hợp tác với lực lượng các mạng để tập trung lực lượng kháng chiến chống thực dân Pháp, bảo vệ quyền độc lập tự do của Tổ quốc Việt Nam.

Trong lịch sử, hiếm có một quốc gia nào vừa giành được độc lập, với biết bao khó khăn chồng chất, đối phó với thù trong, giặc ngoài lại dám tổ chức một cuộc Tổng tuyển cử thực sự dân chủ và đã giành được thắng lợi như nước Việt Nam năm 1946. Đây là một sự lựa chọn có tính quyết đoán, khoa học và đúng thời cơ với một niềm tin tuyệt đối của Bác Hồ vào lòng yêu nước và cách mạng của Nhân dân. Bác đã khẳng định: “Nhân dân sẽ biết sử dụng lá phiếu của mình và Tổng tuyển cử nhất định sẽ thắng lợi”.

Thắng lợi của cuộc Tổng tuyển cử ngày 06/1/1946 đã khẳng định về mặt pháp lý quyền làm chủ của nhân dân ta, từ vị trí nô lệ đứng lên giành độc lập, tự mình tổ chức ra Nhà nước của mình, Nhà nước dân chủ công nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Thắng lợi của cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên và sự ra đời của bản Hiến pháp năm 1946 đã mở ra triển vọng huy hoàng của thời kỳ mới; đất nước có Quốc hội, có Chính phủ thống nhất, một hệ thống chính quyền từ Trung ương đến địa phương cơ sở hoàn toàn có đầy đủ danh nghĩa về mặt pháp lý để đại diện cho Nhân dân Việt Nam về đối nội và đối ngoại; là Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, được Nhân dân giao phó trọng trách quản lý và điều hành đất nước, tổ chức kháng chiến, kiến quốc thắng lợi.

… Đến những chặng đường vẻ vang

70 năm đã qua, nhưng khí thế hào hùng của ngày 06/01/1946 - "Ngày hội non sông" năm xưa vẫn còn vang vọng mãi trong lòng của mỗi người dân đất Việt. Chúng ta mãi mãi ghi lòng tạc dạ về những công lao to lớn của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh - lãnh tụ thiên tài, vô vàn kính yêu của dân tộc Việt Nam đã bằng các quyết định sáng suốt, dũng cảm, táo bạo và quyết đoán làm nên thắng lợi lịch sử của cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên, lập ra Quốc hội Việt Nam. Quốc hội khóa I đã thông qua bản Hiến pháp 1946 - Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Nhiệm kỳ Quốc hội khóa I hoạt động trong thời gian gần 15 năm, từ 1946 đến 1960 trong điều kiện cả nước vừa phải hoàn thành cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, vừa thực hiện từng bước cải cách dân chủ. Quốc hội đã góp phần quan trọng vào cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp, kết thúc thắng lợi bằng chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử làm chấn động địa cầu, bước đầu đưa miền Bắc đi lên chủ nghĩa xã hội, tiếp tục đấu tranh để giải phóng miền Nam, tiến tới thống nhất nước nhà để hoàn thành cách mạng dân tộc, dân chủ trong cả nước.

Quốc hội các khóa II, III, IV và V được tổ chức theo Hiến pháp năm 1959, hoạt động trong thời kỳ “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, đã có đóng góp to lớn vào việc hoàn thành nhiệm vụ xây dựng và khôi phục kinh tế ở miền Bắc, đẩy mạnh cuộc đấu tranh chống Mỹ cứu nước ở miền Nam.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng 30/04/1075, Quốc hội khóa VI được cử tri cả nước bầu vào ngày 25/04/1976 đã có những đóng góp quan trọng vào việc xây dựng hệ thống pháp luật thống nhất trong phạm vi cả nước để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị trong giai đoạn lịch sử này. Quốc hội khóa VI đã thông qua Hiến pháp năm 1980.

Quốc hội khóa VII (1981 - 1987) và khóa VIII (1987 - 1992) được tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp năm 1980, đã đẩy mạnh công tác lập pháp, tăng cường công tác giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, phục vụ sự nghiệp đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo. Quốc hội khóa VIII đã thông qua Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp của thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế.

Quốc hội khóa IX, X, XI, XII được tổ chức và hoạt động theo quy định của Hiến pháp năm 1992 đã kế thừa, phát huy những thành quả đã đạt được của Quốc hội các khóa trước. Đồng thời chú trọng nghiên cứu, cải tiến, đổi mới về tổ chức và hoạt động; tiến hành toàn diện, đồng bộ, khẩn trương và hiệu quả với  quy mô lớn các mặt hoạt động của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và của Đoàn đại biểu Quốc hội nhằm phát huy hiệu lực, thực hiện có hiệu quả chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn do Hiến pháp và Luật Tổ chức Quốc hội quy định. Quốc hội cũng thực hiện ngày càng tốt hơn công tác lập pháp, chức năng giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Quốc hội khóa XIII (2011 - 2016) đã thông qua Hiến pháp mới năm 2013 và đến kết thúc Kỳ họp thứ 10 đã thông qua 97 Bộ luật và luật, 35 nghị quyết có chứa quy phạm pháp luật, phê chuẩn 2 Hiệp định, Hiệp ước Quốc tế nhằm cụ thể hóa các quy định và triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013; hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tăng cường hội nhập và hợp tác quốc tế.

Từ Quốc hội khóa I đến Quốc hội khóa XIII đã có 110 đại biểu Quốc hội hoạt động trong Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Tĩnh và 73 đại biểu Quốc hội trong Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ Tĩnh các khóa VI, VII, VIII. Các đoàn đại biểu Quốc hội Hà Tĩnh (và Nghệ Tĩnh) qua các thời kỳ thường xuyên nghiên cứu đổi mới nội dung, phương thức hoạt động nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lập hiến, lập pháp; công tác giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Đồng thời thường xuyên gắn bó chặt chẽ với nhân dân, tổ chức tiếp xúc cử tri, đối thoại trực tiếp với cử tri để nắm bắt kịp thời tâm tư, nguyện vọng và lắng nghe, tiếp thu ý kiến, kiến nghị của cử tri, giám sát việc thực hiện ý kiến, kiến nghị của cử tri, thể hiện tốt nhất quyền làm chủ của Nhân dân thông qua các đại biểu Quốc hội; giành thời gian thỏa đáng cho các hoạt động thực hiện chức năng, nhiệm vụ của người đại biểu Quốc hội, tham gia đầy đủ các phiên họp của từng kỳ họp; chủ động nghiên cứu, tìm hiểu tình hình thực tiễn để tích cực chuẩn bị nội dung và tham gia thảo luận, chất vấn tại các phiên họp, kỳ họp, góp phần xứng đáng vào thành công của các kỳ họp của các khóa Quốc hội.

Trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII (2011 - 2016), Đoàn đại biểu Quốc hội Hà Tĩnh đã tập trung thực hiện chức năng, nhiệm vụ của người đại biểu Quốc hội và hoàn thành xuất sắc các chương trình, kế hoạch, các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội; đồng thời nỗ lực hoạt động thông qua việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Đoàn đại biểu Quốc hội, của đại biểu Quốc hội để góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII nhiệm kỳ 2010 - 2015. Cụ thể, trong thời gian diễn ra các kỳ họp, từ Kỳ họp thứ nhất đến Kỳ họp thứ chín, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh đã trực tiếp tổ chức, mời các đồng chí lãnh đạo tỉnh, lãnh đạo các sở, ban, ngành và lãnh đạo các địa phương trong tỉnh có liên quan cùng dự hơn 100 cuộc làm việc, gặp gỡ tiếp xúc, trao đổi ý kiến với lãnh đạo các cơ quan Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành, các tổ chức chính trị xã hội, các tập đoàn, tổng công ty, các cơ quan đại diện ngoại giao tại Hà Nội, với lãnh đạo một số tỉnh, thành phố trong cả nước để tranh thủ sự lãnh đạo, chỉ đạo, giúp đỡ; để kêu gọi đầu tư các chương trình, dự án, thu hút các nguồn lực nhằm thúc đẩy tiến độ thực hiện các chương trình, dự án trọng điểm đã và đang được đầu tư trên địa bàn Hà Tĩnh. Những hoạt động của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh đã góp phần cùng Đảng bộ và Nhân dân Hà Tĩnh thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, trong đó nhiều chỉ tiêu cơ bản như: tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân đạt trên 18%, tăng gần gấp 2 lần so với nhiệm kỳ 2006 - 2010; thu ngân sách sách gấp gần 7,6 lần so với năm 2010… Những kết quả đó đã tạo ra thế và lực mới cho Hà Tĩnh phát triển nhanh và bền vững hơn trong nhiệm kỳ 2016 - 2020.

Nhìn lại chặng đường 70 năm qua của Quốc hội Việt Nam, chúng ta thực sự vui mừng và tự hào, vì cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoạt động ngày càng hiệu lực và hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Hiến pháp và pháp luật, góp phần xứng đáng thúc đẩy sự nghiệp đổi mới, phát triển đất nước và đưa Hà Tĩnh phát triển nhanh hơn, bền vững hơn theo hướng công nghiệp hiện đại.

Trần Tiến Dũng - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Tĩnh