Trước đây, vườn hộ ở Tượng Sơn (Thạch Hà) chủ yếu là cây tre, cọ, ít có giá trị kinh tế. Từ khi phát động phong trào xây dựng vườn mẫu, người dân tích cực cải tạo vườn tạp, đắp đất vườn, trồng rau, củ, cây ăn quả, lắp đặt hệ thống tưới... đã tạo nên không gian trù phú, hiện đại cho các vùng quê nông thôn mới, các khu vườn mẫu ở Tượng Sơn đã thực sự đã đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân.

Anh Đinh Văn Dy, thôn Hà Thanh, Tượng Sơn, Thạch Hà cho biết: Trên khu vườn 2.300 m² anh trồng các loại cây ăn quả như ổi Đài Loan, nhãn, hồng xiêm, diện tích còn lại trồng các loại rau màu và đào 200 m² ao nuôi cá chép. Chỉ trong năm đầu, thu nhập từ các loại rau ngắn ngày và cá đã đạt hơn 80 triệu đồng.

 “Nghề làm vườn có cái vui nhưng mà mệt, phải siêng năng. Không chỉ luôn tay xới xáo, mà mỗi ngày 1, 2 giờ sáng đã phải dậy chở hàng ra thành phố để nhập. Mỗi phiên như thế cũng thu được 400 - 500 ngàn đồng, tết vừa rồi được giá rau, gia đình tôi thu 1 triệu - đến 2 triệu đồng/ngày”. Anh Dy phấn khởi chia sẻ.

Theo số liệu điều tra kinh tế vườn của Hội làm vườn và Trang trại Hà Tĩnh năm 2007, thu nhập từ kinh tế vườn chỉ chiếm 36% tổng thu nhập kinh tế hộ, tỷ lệ vườn hoang chiếm tỷ trọng cao (khoảng 30%) trong tổng số vườn hộ. Để khắc phục vấn đề này, nhằm nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời góp phần tạo cảnh quan xanh - sạch - đẹp ở vùng nông thôn, tỉnh đã quan tâm chỉ đạo các vấn đề lien quan đến kinh tế vườn. UBND tỉnh đã giao Hội Làm vườn và Trang trại Hà Tĩnh phối hợp với Văn phòng Điều phối NTM tỉnh xây dựng và ban hành Bộ tiêu chí vườn mẫu gồm 5 tiêu chí nhỏ: Vườn phải có quy hoạch thiết kế hợp lý; Sản phẩm từ vườn phải đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm; Có ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ; Đảm bảo cảnh quan môi trường; Có thu nhập cao ≥ 5 lần trồng lúa trên cùng một đơn vị diện tích trong xã.

Khởi động cho phong trào xây dựng vườn mẫu là những khu vườn được đầu tư, xây dựng quy mô có quy hoạch 3D, 2D, trong vườn có hệ thống cấp, thoát nước; ứng dụng công nghệ tưới nước nhỏ giọt tiết kiệm, tưới nước tự động, sử dụng chế phẩm sinh học xử lý môi trường, sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh, sản xuất nông nghiệp hữu cơ… tại các thôn: Tân An, xã Cẩm Bình (Cẩm Xuyên); Hà Thanh, xã Tượng Sơn (Thạch Hà); Nam Trà, xã Hương Trà, (Hương Khê)...

Đến nay, toàn tỉnh đã có trên 2.000 vườn mẫu được xây dựng, trong đó, 860 vườn cơ bản đạt chuẩn theo 5 tiêu.  Người dân đã biết chú trọng phát triển kinh tế vườn bằng các giống cây ăn quả mới, ngắn ngày; các vườn rau, củ, quả như: mướp đắng, mướp ngọt, bí xanh… cho thu nhập từ 50 đến 120 triệu đồng/vườn/năm. Xây dựng vườn mẫu đã làm thay đổi được tập quán của người dân từ sản xuất truyền thống tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa, kết nối thị trường; khai thác, phát huy hiệu quả tiềm năng đất vườn và tận dụng được lao động nhàn rỗi. Đặc biệt, phong trào xây dựng vườn mẫu lan nhanh đã làm chuyển biến sâu sắc về nhận thức và hành động của người dân trong việc xây dựng, chỉnh trang nhà ở, xây dựng hàng rào xanh, bảo vệ môi trường, thắt chặt thêm mối đoàn kết trong cộng đồng dân cư, cùng chung sức, đồng lòng xây dựng NTM.

Theo số liệu khảo sát bước đầu tại các khu vườn mẫu, thu nhập bình quân/vườn đạt 51,4 triệu đồng (27,2 triệu đồng/1.000 m², gấp 4 lần trồng lúa); nhiều vườn cho hiệu quả kinh tế cao, đạt trên 300 triệu đồng/vườn, thu nhập trên đơn vị diện tích đất vườn đạt trên 60 triệu đồng/1.000 m². 

Ông Trần Ngọc Lý - cán bộ Văn phòng điều phối NTM huyện Hương Khê, cho biết: Xây dựng vườn mẫu đã làm chuyển biến nhận thức, ý thức của người nông dân tại huyện miền núi Hương Khê, tiềm năng vườn phát huy, việc chỉnh trang nhà ở, xây dựng hàng rào xanh, bảo vệ môi trường được chú trọng hàng đầu. Tạo ra diện mạo mới trong các khu dân cư về kinh tế, cảnh quan, môi trường; thay đổi tập quán sản xuất của người dân từ tự cung, tự cấp sang tư duy sản xuất hàng hóa, kết nối với thị trường, nhiều gia đình đã thật sự làm giàu từ vườn  thu nhập trên 100 triệu/năm như gia đình chị Nguyễn Thị Anh, thôn Bắc Trà, anh Đinh Tiến Sỹ, thôn Nam Trà (Hương Trà, Hương Khê)…

Trong chuyến công tác về khảo sát, đánh giá vườn mẫu tại Hà Tĩnh, GS.TS Ngô Thế Dân - Chủ tịch Hội làm vườn Việt Nam cho rằng: “Hà Tĩnh là địa phương đầu tiên thực hiện xây dựng vườn mẫu bài bản, được người dân hưởng ứng tích cực. Điều này minh chứng cho ý chí, quyết tâm đổi mới tư duy, áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào lao động, sản xuất của người dân Hà Tĩnh. Kinh tế vườn đã mang lại hiệu quả thiết thực, bộ mặt nông thôn thay đổi và thực sự tiêu chí thứ 20 trong xây dựng nông thôn mới ở Hà Tĩnh đã tạo ra nhiều miền quê đáng sống và nên nhân rộng tại các địa phương trong cả nước”.

Trà Giang