Trên thế giới, Hiến pháp của nhiều nước có những quy định về đảng chính trị, ví dụ: Hiến pháp của Uzebekistan có 3 điều, Hiến pháp của các nước Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraine, Balan có 2 điều, Hiến pháp của các nước Thụy Sỹ, Hàn Quốc, Cộng hòa Liên bang Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc … có 1 điều quy định về đảng chính trị. Hiến pháp của một số nước xem việc thành lập các đảng chính trị là điều hết sức cần thiết để góp phần hình thành nên ý kiến nguyện vọng, ý thức chính trị của nhân dân. Chẳng hạn, Điều 137, Hiến pháp Thụy Sỹ quy định: “Các đảng chính trị đóng góp vào việc hình thành ý kiến và nguyện vọng của nhân dân”. Điều 8, Hiến pháp Hàn Quốc quy định: “Các chính đảng phải bảo đảm tính dân chủ trong mục tiêu, tổ chức và hoạt động và phải có cách thức tổ chức cần thiết để người dân có thể tham gia vào quá trình hình thành nên ý chí chính trị”. Điều 21, Hiến pháp Cộng hòa Liên bang Đức quy định: “Các đảng chính trị tham gia vào việc hình thành ý thức chính trị của nhân dân”… Khi đề cập đến các đảng chính trị, hiến pháp các nước cũng đề cập đến nguyên tắc, cách thức thành lập; cách thức tổ chức của đảng; nguyên tắc hoạt động của các đảng chính trị. Chẳng hạn, Điều 5, Hiến pháp Trung Quốc quy định “Tất cả các cơ quan Nhà nước và lực lượng vũ trang, các đảng phái chính trị và đoàn thể xã hội; các doanh nghiệp, tổ chức sự nghiệp đều phải tuân thủ hiến pháp và pháp luật. Mọi hành vi của tổ chức hoặc cá nhân không được vượt quá quy định của Hiến pháp và pháp luật”. Điều 3, Hiến pháp nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào quy định: “Các quyền của những người đa sắc tộc là người đứng đầu đất nước được thực hiện và đảm bảo thông qua các chức năng của hệ thống chính trị cùng với Đảng nhân dân Cách mạng Lào như là hạt nhân hàng đầu của mình”.

Vì vậy, Hiến pháp Việt Nam có 1 điều quy định về Đảng là phù hợp, thể hiện xu hướng phổ biến của thế giới. Trong quá trình phát triển chế độ một đảng hay nhiều đảng do thực tiễn của mỗi nước, ở từng giai đoạn quy định. Số lượng đảng chính trị ở mỗi nước rất đa dạng, tùy thuộc vào hoàn cảnh lịch sử, truyền thống văn hóa và đặc điểm xã hội của mỗi nước. Một số nước có nhiều đảng chính trị, Hoa Kỳ có 112 đảng, Anh có 97 đảng, Tây Ban Nha có 87 đảng, Pháp có 76 đảng… Nhưng cũng có nhiều nước chỉ có một đảng chính trị như: Cuba, Lào, Triều Tiên, Ăngtigoa, Ảrậpxêút, Baren, Bêlixê, Bôcina, Bốtxoana, Benanh, Phigi, Gămbia, Eritơria, Gana, Ghinê, Haiti, CốtĐivoa, Lybi, Cưrơgiơxtan, Mađagaca, Mônacô, Tátgikittan, v.v… Số lượng các đảng chính trị hoàn toàn chưa nói lên mức độ dân chủ, tự do ở từng nước. Ở Hoa Kỳ có 112 đảng, nhưng chỉ có 2 đảng Cộng hòa và Dân chủ thay nhau cầm quyền, Xingapo có nhiều đảng, nhưng chỉ có Đảng nhân dân hành động Xingapo cầm quyền. Ở Trung Quốc, ngoài Đảng Cộng sản Trung Quốc còn có 8 đảng dân chủ, 8 đảng này đều thừa nhận Đảng cộng sản Trung Quốc là đảng duy nhất lãnh đạo nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa.

Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, không tranh giành quyền lãnh đạo với ai. Năm 1946, ngoài Đảng cộng sản còn có sự tồn tại của 2 đảng đối lập (Việt Nam Quốc dân Đảng, Việt Nam Cách mạng đồng minh hội); khi quân Tưởng Giới Thạch rút khỏi Việt Nam, hai đảng cũng cuốn gói chạy theo. Có thời kỳ ngoài Đảng Cộng sản Việt Nam, tồn tại Đảng Dân chủ Việt Nam, Đảng xã hội Việt Nam. Cả hai đảng này đều thừa nhận vài trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Sau đó hai đảng này đã tuyên bố tự giải tán và chỉ còn Đảng Cộng sản Việt Nam. Vai trò độc quyền lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam như là một sản phẩm tự nhiên, mang tính khách quan của lịch sử đất nước. Nhân dân Việt Nam đã thừa nhận Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng duy nhất lãnh đạo, không chấp nhận đa nguyên, đa đảng. Bài học từ sự sụp đổ chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu còn nguyên giá trị. Từ khi chấp nhận bỏ Điều 6, Hiến pháp Liên Xô, đa đảng xuất hiện, chế độ XHCN ở Liên Xô sụp đổ. Nhân dân Việt Nam nhận thức rõ, nếu Việt Nam chấp nhận đa đảng, chế độ XHCN sẽ sụp đổ, đất nước sẽ rối loạn, đời sống nhân dân cả vật chất và tinh thần sẽ rất khó khăn. Trong tiến trình phát triển của cách mạng Việt nam, vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã được khẳng định trong thực tế, được thực tế kiểm nghiệm, nhất là vào những bước ngoặt lịch sử. Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời đã giải quyết thành công cuộc khủng hoảng đường lối cứu nước, giải phóng dân tộc cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX; là Đảng duy nhất lãnh đạo kháng chiến chống ngoại xâm, giữ vững nền độc lập dân tộc, đưa sự nghiệp đó đến thắng lợi hoàn toàn. Đảng Cộng sản Việt Nam đã giải quyết thành công con đường phát triển đất nước sau ngày 30/4/1975. Khi chủ nghĩa xã hội thế giới lâm vào khủng hoảng, các đảng cộng sản ở Liên Xô và Đông Âu đã tiến hành cải tổ, cải cách nhưng không thành công. Đảng Cộng sản Việt Nam đã giải quyết thành công cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội vào những năm 80 của thể kỷ XX, đưa đất nước vững bước trên con đường đẩy mạnh công nghiệp, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế để phấn đấu đến năm 2020 đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, đến giữa thế kỷ XXI trở thành nước công nghiệp hiện đại theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ tích Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện, đã lãnh đạo nhân dân ta tiến hành cuộc đấu tranh cách mạng lâu dài, gian khổ, vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách và giành được những thắng lợi vĩ đại. Thắng lợi của Cách mạng Tháng tám năm 1945, đập tan ách thống trị của thực dân, phong kiến, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đưa dân tộc ta tiến vào kỷ nguyên độc lập, tự do. Thắng lợi của các cuộc kháng chiến chống xâm lược, mà đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954, đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, bảo vệ Tổ quốc, làm tròn nghĩa vụ quốc tế. Thắng lợi của công cuộc đổi mới, tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, tiếp tục đưa đất nước từng bước quá độ lên CNXH với nhận thức và tư duy mới đúng đắn, phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Với những thắng lợi đã giành được trong hơn 83 năm qua, nước ta từ một xứ thuộc địa nửa phong kiến đã trở thành một quốc gia độc lập, tự do, phát triển theo con đường XHCN; nhân dân ta từ thân phận nô lệ đã trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ xã hội; đất nước ta đã ra khỏi tình trạng nước nghèo, kém phát triển, đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, có quan hệ quốc tế rộng rãi, có vị thế ngày càng quan trọng trong khu vực và trên thế giới.

Điều 4 Hiến pháp năm 1980 quy định: “Đảng Cộng sản Việt Nam, đội tiên phong và bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân Việt Nam, được vũ trang bằng học thuyết Mác - Lênin, là lực lượng duy nhất lãnh đạo Nhà nước, lãnh đạo xã hội; làm nhân tố chủ yếu quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Đảng tồn tại và phấn đấu vì lợi ích của giai cấp công nhân và nhân dân Việt Nam. Các tổ chức của Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp”.

Điều 4 Hiến pháp năm 1992 quy định: “Đảng Cộng sản Việt Nam, đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành quyền lợi của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, theo chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Mọi tổ chức của Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.

Kế thừa các bản Hiến pháp trước, Điều 4, Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 quy định: Đảng Cộng sản Việt Nam, đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, lao động và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Đảng gắn bó mật thiết với nhân dân, phục vụ nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình. Các tổ chức của Đảng và đảng viên hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và Pháp luật. So với Hiến pháp năm 1992, quy định về Đảng trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 có ba bổ sung, phát triển quan trọng:

Một là, khẳng định Đảng Cộng sản Việt Nam không chỉ là đội tiên phong của giai cấp công nhân, mà đồng thời còn là đội tiên phong của nhân dân lao động và dân tộc Việt Nam. Bởi lẽ, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời là sản phẩm của sự kết hợp Chủ nghĩa Mác - Lê nin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước Việt Nam. Trên thực tế, Đảng ta ra đời, tồn tại và phát triển là vì lợi ích không chỉ của giai cấp công nhân mà còn vì lợi ích của nhân dân lao động, của toàn dân tộc.

Hai là, bổ sung quy định: “Đảng ta gắn bó mật thiết với nhân dân, phục vụ nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân về những quyết định của mình”. Sự bổ sung này quy định bản chất, trách nhiệm của Đảng đối với nhân dân.

Ba là, khẳng định không chỉ các tổ chức của Đảng mà còn quy định thêm về việc tuân thủ tự giác, gương mẫu, thực hiện, chấp hành Hiến pháp và pháp luật.

Những bổ sung, phát triển trên càng cần thiết khi hiện nay, bên cạnh kết quả đạt được, công tác xây dựng Đảng vẫn còn không ít hạn chế, yếu kém, thậm chí có những yếu kém, khuyết điểm kéo dài qua nhiều nhiệm kỳ chậm được khắc phục, làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng; nếu không được sửa chữa sẽ là thách thức đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tồn vong của chế độ. Điều này Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) đã chỉ rõ, mỗi một cán bộ đảng viên, mỗi người dân Việt nam hơn ai hết phải góp phần xây dựng Đảng ta thật trong sạch, ngang tầm với nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới. 

Thừa nhận vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt nam đối với phong trào cách mạng Việt nam, dân tộc Việt Nam được ghi vào Hiến pháp Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một bằng chứng lịch sử, thể hiện tính khách quan đối với lịch sử cách mạng Việt nam và đối với dân tộc Việt nam và nhân dân Việt nam. Những thế lực đen tối, những kẻ muốn chống pha cách mạng Việt Nam, lợi dụng dân chủ nhân quyền, lợi dụng cái gọi là dân chủ, đòi đa nguyên, đa đảng đối lập đối với thể chế chính trị ở Việt Nam, đòi loại bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong Hiến pháp Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đều là cái vỏ bên ngoài nhằm che giấu cho âm mưu phá hoại con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt nam.

                                                                             B.B.T