Phương Mỹ là xã được xem là rốn lũ của huyện Hương Khê và cả tỉnh Hà Tĩnh, thường xuyên bị ngập sâu trong biển nước và chịu nhiều thiệt hại nặng nề. Hàng năm, địa phương thường xuyên phải đối mặt với ngập lụt sâu. Vào mùa mưa lũ, trong tổng số 666 hộ trên địa bàn thì tỉ lệ ngập chiếm tới 2/3, trong đó có gần 300 hộ ở khu vực trọng điểm ngập sâu từ 3,5 đến 4m. Vì vậy, đối phó với mưa lũ là một trong những thách thức lớn nhất của người dân, bởi Phương Mỹ là xã nghèo với nguồn thu nhập chính của người dân là từ trồng trọt và chăn nuôi.

Sau gần nửa đời người chắt chiu, dành dụm cộng với tiền vay anh em, bạn bè, ngân hàng, ông Đinh Ngọc Mỹ ở thôn Trung Thượng, xã Phương Mỹ đã xây dựng được ngôi nhà chống lũ khang trang. Là gia đình thuộc diện hộ nghèo, ông được tạo điều kiện tiếp cận với nguồn tiền hỗ trợ của Nhà nước. Đó chính là động lực bước đầu để ông quyết tâm làm nhà. Ông Mỹ cũng có một lợi thế mà ít người có được đó là ông có thể vừa làm thợ xây, vừa làm thợ mộc, vừa làm người thiết kế cho ngôi nhà của mình. Nhờ thế, ông đã xây dựng được một ngôi nhà mới 2 tầng với giá trị gần 300 triệu đồng. Có được ngôi nhà chống lũ để ở, ông Mỹ thấy yên tâm hơn rất nhiều. Giờ đây, những bao lúa, bì lạc vốn là tài sản quý nhất của nhà nông, sau khi khô khén đã được ông đưa lên tầng trên để cất giữ, đề phòng khi mưa lũ về đột ngột. Từ khi có ngôi nhà mới, ông Mỹ phấn khởi và yên tâm hơn, ông cho biết: “Trước đây, gia đình tôi có 3 gian nhà gỗ nhưng mùa mưa lụt thì không thể chống chọi nổi. Qua mỗi lần mưa lụt như vậy là một lần trắng tay, nhà cửa tan hoang, vật dụng bị hư hỏng rồi trôi đi hết. Nhưng giờ đây, có ngôi nhà mới thế này, mùa mưa lũ là không lo nữa, thấy yên tâm hẳn. Mùa màng về, lương thực sau khi phơi khô đều đã được đưa lên gác, nếu tầng một bị ngập thì sẽ có tầng 2 làm nơi trú ẩn”.

Nhận thức được những lợi thế và tiện ích của nhà chống lũ, những năm gần đây, với sự hỗ trợ của Nhà nước, người dân ở xã Phương Mỹ đã đầu tư làm nhà chống lũ ngày càng nhiều. Đây được xem là kiểu nhà ưu thế nhất đối với người dân nơi vùng rốn lũ. Sau khi có Quyết định 716, ngày 14/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ về triển khai thí điểm hỗ trợ hộ nghèo nâng cao điều kiện an toàn chỗ ở ứng phó lũ lụt vùng Bắc Trung bộ và ven biển miền Trung và Quyết định 48/2014 của Thủ tướng Chính phủ về hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng tránh mưa, bão,lụt khu vực miền Trung, đến nay xã Phương Mỹ xây dựng được 31 ngôi nhà theo các quyết định trên. Ngoài ra, còn có 2 ngôi nhà được sự hỗ trợ của Viện Tài nguyên môi trường Huế. Anh Hồ Đức Hải ở thôn Trung Thượng, xã Phương Mỹ nói: “Đây là vùng thường xuyên chịu ảnh hưởng khắc nghiệt của thiên tai, nhất là từ sau trận lụt năm 2010, chúng tôi bị thiệt hại rất nhiều và thấy rằng tính mạng bị đe dọa nếu như không có cách phòng, chống mưa lụt hiệu quả. Vì vậy, khi được các cấp, các ngành quan tâm, tạo điều kiện thì gia đình đã bàn bạc, xem nguồn tiền của Nhà nước là đòn bẩy để vợ chồng cố gắng vay mượn thêm rồi xây nhà để khi thiên tai bão lũ ập tới thì có nơi tránh, trú an toàn”.

Chủ trương của xã Phương Mỹ là phải có những chương trình hành động đối phó với thiên tai, đem lại hiệu quả phát triển kinh tế, ổn định đời sống. Do vậy, khi Nhà nước có chủ trương hỗ trợ xây nhà chòi tránh lũ thì cán bộ và nhân dân trong xã rất phấn khởi. Đến nay, với sự hỗ trợ từ Nhà nước , cùng với sự nỗ lực của người dân, xã Phương Mỹ đã có 62 ngôi nhà chống lũ. Có nhà chòi, người dân tập trung đồ đạc lên hết tầng hai, không phải lo di tản và không gây thiệt hại nhiều. Ông Hoàng Văn Tần - Phó Chủ tịch UBND xã Phương Mỹ cho biết: “Hàng năm, Phương Mỹ thường xuyên phải gánh chịu hậu quả từ các trận mưa lũ, xẩy ra tình trạng ngập lụt trên diện rộng. Đối với xã thì phương án đối phó bằng cách di dời dân từ vào thấp lên vùng cao hầu như là không mấy khả thi. Chính vì thế, việc áp dụng xây những nhà chòi chống lũ là một trong những biện pháp tối ưu nhất. Bởi đây là biện pháp để người dân có thể thích ứng sống chung với lũ. Ngoài việc thuyền, bè để di chuyển thì người dân phải có nơi ở an toàn, do đó xây dựng nhà chòi chống lũ đã trở thành là phương án tối ưu nhất”.

Xây dựng nhà thích ứng với biến đổi khí hậu ở xã Phương Mỹ hết sức cần thiết bởi đã mang lại hiệu quả thiết thực trong cuộc sống. Trong thới gian tới, cấp ủy, chính quyền các cấp cần quan tâm, hỗ trợ hơn nữa để địa phương có thể nhân rộng mô hình này nhằm giảm tới mức thấp nhất những thiệt hại do mưa lũ gây ra.

Bài và ảnh Nguyễn Tâm (TCTTTT số 31)